Full text of "Atlas geographiae biblicae, addita brevi notitia regionum et locorum"

See other formats

Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publishcr to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to 
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs 
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb 

at |http://books.qooqle.com/| 



,4 



■I 



ALOISIUS GRAMATICA 

E CONLEGIO DOCTORUM BIBLIOTHECAE AMBROSIANAE 



• -•••••• -•! 



• •••••".•"-", 

• •• •« . ."«^ 



• ••-''• 

• - •■-••• 



. - «^ 



XJl 1 JLi XX O 



GEOGRAPHIAE BIBLICAE 

ADDITA BREVI NOTITIA REGIONUM ET LOCORUM 



EDITIO MINOR 



TABULAE 

I. — Asia Occidentalis. — Accedunt tabulae minores : Reliquiae Ninive et Babylon. 

II. — Aegyptus, Sinai et Chanaan. — Accedit : Aethiopiae adumbratio. 

III. — Syxia Septentrionalis quae et Coelesiria dicitur. 

IV. — Palaestina physica. 

V. — Palaestina tempore Patriarcharum et Regum. — Accedunt tabulae minores : Partitio Pa- 

laestinae inter XII Tribus Israel. — Regna luda et Israel. 

VI. — Palaestina tempore D. N. I. Ch. et Apostolorum. — Accedunt tabulae minores : Itinera 

Palaestinae praecipua. — Lacus Genezareth eiusque vicinia. 

VII. — lerusalem antiqua. — Vicinia lerusalem. 

VIII. — Imperii Romani pars austro-orientalis. 



BERGOMI 
EDIDIT " ISTITUTO ITALIANO D'ARTI GRAFICHE „ 

1921 

prjNTBD /iV ITALY 









Quum opus, quod inscribitur '^Atlas Geographiae Biblicae „ nihil contineat 
contra fidem vel more8,'imprimi potest. 

BergomU 4 Martii 1921. 

Can. JOSEPHUS PEZZOLl 
Censor Ecclesiasticus. 



Library 

Bergomi^ e *Curia Episcopali, die 5 Martii 1921. 



Imprimatur 
Can. FLORIDI V. G. 



OMNIA lURA VINDICABUNTUR 






» • • • i 



• . • 



• « 
• „ 

• - • 



• • 

• •' 



« • « 

«• • 



Caput I. 

ASIA OCCIDENTALIS 



1. PROKMIUM. — 2. ASIAE ANTERIORIS OROGRAPHIA ET HYDROGRAPUIA. — 3. AfMENIA. — 4. MESOPOTAMIA. 

5. ASSYRIA. — 6. BABYLONIA ET CHALDAEA. — 7. MEDIA ET PERSIS. 



1. Tabula prima illam paitem Asiae occi- 
dentalis exprimit, quae extenditur a 30o gradu 
longitudinis orientalis Greenwich ad 54 um et 
a 24o ad 40 ^ gradum latitudinis borealis, et 
resumit totum fere theatrum divinae revela- 
tionis et historiae. 

Etenim in extremo septentrione describitur 
Armenia, quae propter quattuor flumina prin- 
cipaliora, quae in ea caput habent, nempe 
Euphraten et Tigrim (cf. Gn 2, 14), Phasin et 
Araxen, quibuscum comparantilr Phison et 
Gehon (ib. 2, 11, 13), visa est a nonnullis prima 
sedes generis humani, in eaque situs Paradisi 
terrestris quaesitus est *. Montes autem Arme- 
niae, et inter eos praesertim Ararat, com- 
muniter designantur tamquam locus ubi Arca 
Noe post diluvium requievit, et unde coepta 
est nova humani generis procreatio (cf. Gn 8, 
4 etc). 

In meridie autem conspicitur sitifs non modo 
urbium Babylon, Arach, Achad et Chalanne 
in terra Sennaar (Gn 10, 10), principium regni 
Nemrod, et regio ubi confusio linguarum et 
dispersio populorum facta est (ib. 11, 1) ; sed 
Chaldaea quoque, in qua est Ur = el-Mugheir 
'*' terra nativitatis ** Abrahae patris ^* omnium 
credentium ** (Rm 4, 11), cuius migratio in 
Haran et, mortuo patre, Deoque vocante, in 
terram Chanaap, initium est illius eventus, quo 
terra Chananaeorum facta est terrapromissionum 
et terra sancta per antonomasiam. 

Huic autem terrae contermina est Aegyptus, 
quae, etsi principium Africae, ab antiquis Asiae 
adscribitur, eiusque historia cum historia sacra 
intime cohaeret : fuit enim terra ubi Israel 
crevit in populum, palaestraque in qua ad ci- 
vilem vitam sese praeparavit. . 

Regio autem media et orientalis istius Asiae 
partis ea est in qua quattuor imperiorum As- 
syriorum, Babylonensium, Medo - Persarum et 
Graecorum historia evolvitur, quae quidem 
historia multifariam populi Dei historiae inte- 
rest, non modo quia iis imperiis eorumque 

1 luxta alioB ParadiBaB terrefltris quaerendus eet ubi Euphrates 
nt Tigris coaleflcentibas in unum efformant Shatt el'*Arab. Gihon 
autem et Phiflon dicuntur e contra duo fluenta, in quae ipsum 
Shatt «WArab dividitnr antequam ad mare perTeniat. 



ducibus non semel Deus usus est tamquam 
flagellis et virga ut corriperet et ad meliorem 
frugem reduceret populum suum (cf. Is 10, 5 
seqq.); sed etiam quia per eadem imperia orbis 
universus praeparatus est quasi per gradus ad 
novum illum ordinem, qui religionis christianae 
promulgationem ac diffusipnem possibilem red- 
didit et promovit. 

2. Interea, remissa tractatione de ceteris ad 
capita peculiaria, hic enucleatius describimus 
eam tantum regionem quae orientem et meri- 
diem versus extenditur, quamque contra aqui- 
lonem cingit Taurus et in duas veluti partes 
dividit Zagrus mons, qui protenditur in meri- 
diem vergens ad solis ortum et cuius pars an- 
terior, qua connectitur cum Tauro et Caucaso, 
Choatras, pars vero posterior, qua parte attingit 
Persidem, Parachbatras appellatur. 

£x Tauro autem et ex monte Zagro defluunt 
praecipua flumina, quae universam regionem 
irrigant et fecundant, et tributaria sunt vel 
maris CaspAi seu Hyrcani vel sinus Persici. 

Inter priores ab antiquis scriptoribus reco- 
luntur : 

a) Araxes ortum habens in Armenia non 
longe a fontibus Euphratis. In primo suo tractu 
vogatus est etiam Phasis (Xenophons, Anabasis, 
rV, 6, 4), in extremo vero, postquam alluit 
Mantianam regionem, coniungitur cum Cyro 
flumine quod est nobilissimum ex his quae de 
Caucaso ad mare Caspium properant. 

b) Amardus, qui oritur in montibus Mediae 
Atropatenes, et Amardorum, a quibus nomen 
accipit, regionem irrigat. 

In sinum Persicum vero decurrunt Euphra- 
tes et Tigris, praestantissima totius Orientis 
flumina. 

Euphrates ** magnus fluvius ** (Gn 15, 18 etc.) 
vel simpliciter " fluvius ** (Gn 31, 21 etc.) 
dictus, ortum habet in montibus Armeniae, ubi, 
prope Melitenem ** caput Armeniae minoris *\ 
coalescentibus in unum Euphrate occidentali = 
Kara-su et Euphrate orientali vel Arsania (Pli- 
nius, H. N. V, 24) = Murad-su, crescit iii 
magnum flumen. Sic effbrmatus perrumpit Tau- 
rum montem et viam sibi pandit versus meri- 



550722 



— 4 — 



diem primum ^ou^Sfttom «t^; t|io8ti ^cepttim a 
dextero latei^b' iHlfla^]^<Qi^.^a^il!^r, ^Sa^^m an- 
tiq^uorum, Apameam, Charcamis (Is 10, 9) = 
Gerabis, Bethamnarim, Barbalissum alluit. Tunc 
vergit ad orientem, et augetur prope Nice- 
phorium, Balicha et prope Circesium Chabora. 
Properat deinde versus Babylon, irrigat Chal- 
daeam et haud longe a vico Qorna coniungitur 
^ cum Tigride efformans Shatt el-'Arah, quo 
mediante in sinum Persicum effunditur. 

Tigris, ^ ita appellant Medi sagittam „ (Plin. 
H. N. VI, 27) ex concitato cursu nomen habet : 
dicitur autem in libris sacris "" fluvius magnus ** 
(Dn 10, 4) et exsilit prope lacum Golgiuk ex 
montibus Armeniae non longe ab Euphratis 
orientalis cataractis. Efformatur autem unione 
Digle seu Schatt cum Batman-su = Nymphius 
(Procopius, B, P. I, 8, 21), et primo dirigitur 
versus ortum solis, donec,accepto novo adfluente 
Centrite seu Tigri orientali = Botan-su, qui 
etiam per torrentem Bitlis aquas coUigit regionis 
australis Tospitis lacus, descendit in meridiem 
vergentem ad solis ortum, augeturque pluribus 
et abundantissimis adfluentibus ex latere sinistro. 
Principaliora sunt : 

Zabatus magnus = Zarb el-kebir^ seu Lycus. 
In huius valle via erat, quae per Mediae portas 
(Strabo, XI, 13, 8) vel Zagri portas (Ptolem. VI, 
2, 7) ab Assyria eiusque urbe regia Ninive, in 
Mediam magnam ducebat. 

Zabatus minor =: Zarb saghir. 

Physcus = Adhim. 

Gyndes seu Dialas = Diyala. 

In extremo suo cursu autem, antequam coa- 
lescat cum Euphrate, per canales quosdam, 
quibuscum aliquando cum illo coniungebatur, 
aquarum suarum partem distribuit ad irrigan- 
dam Chaldaeorum terram. 

Liber Ecclesiastici (24, 35) innnit Tigridis 
inundationibus, quae cum inundationibus £u- 
phratis conveniebant, scilicet *' in diebus no- 
vorum **, a mense nempe Martio ad Maium. 

Praeter haec flumina notanda sunt etiam 
Choaspes = Kercha et Ulai (Dn 8, 2, 16), 
seu Eulaeus aut Pasitigris antiquorum = Ka- 
run. Sunt flumina Susianae, iuxta quae urbs 
Susa aedificata est. Antiquitus directe in sinum 
Persicum descendebant, nunc vero tributaria 
sunt Shatt eWArab. 

Regio.autem sic breviter descripta complec- 
titur Armeniam, Mesopotamiam, Assyriam, Ba- 
byloniam et Chaldaeam, necnon Mediam et 
Persidem, de quibus breviter. 

3. Armenia regio est illa montana, quae exten- 
ditur a 38o ad 46"'» longitudinis orientalis et 
a 38o ad gradum 41um latitudinis borealis. 
Montes, quibus constituitur, spectant ad systema 
orographicum Tauri, qua parte Taurus conter- 
minus est cum Caucaso eorumque cacumina 
altissima, et quorum apud antiquos scriptores 
memoria est, sunt Ararat (5160 m.), quem tra- 
ditio designat tamquam montem, ubi arca post 



diluvium resedit (Gn 8, 4) ; et Niphates = 
Ala dagh (m. 3520), unde nascitur Murad-su 
seu Euphrates orientalis. 

Praeter flumina Euphraten, Tigrim, et Araxen 
quae superius descripta sunt, ad hydrographiam 
Armeniae pertinent plures lacus. Praecipui 
sunt Lychnitis = Gok ciai^ cuius aquae in 
Araxem descendunt, et Thospitis seu lacus Van. 

Probabilius in Armenia distinguendae sunt, 
iuxta leremiam (51, 27), tres regiones : 

Ararat (4 Rg 19, 37), cui comparatur Urartu 
inscriptionum cuneiformium et designat fortasse 
partem Armeniae septentrionalem versus o- 
rientem ; 

Menni, quae iuxta recentiores circa lacum 
Mantianum sita erat, nempe in parte meridiana 
versus occasum solis; 

Aschenez autem, cui, iuxta Gn 10, 3, erat 
frater Thogorma, et quae videtur quaerenda 
in occidentali parte Armeniae. 

4. MesopotaMIA, quasi terra in medio flumi- 
num, est, iuxta LXX interpretes, unum et idem 
cum "" Aram naharaim ** nempe Syria duorum 
fluminum, et designat regionem quae hodie 
el'Gezire vocatur quaeque circumscribitur Tigri 
et Euphrate : ad orientem vero finiebatur tractu 
quo duo flumina maxime conveniunt et qui 
tempore Persarum muro Medico coniunctus est. 

Distinguitur in Mesopotamiam septentriona- 
lem, quae, a Strabone (XVI, 1, 23) Parorea 
dicta, attingit in aquilonarem partem montes 
Armeniae et extenditur usque ad eorum extre- 
mas propagines, ad Masium nempe, ad montes 
Edessenos et ad montes Singarae. Abundat aquis 
et est valde nemorosa, et cerealium ferax. Me- 
sopotamia vero meridionalis, etsi propter inun- 
dationes Tigris et Euphratis cerealium culturae 
non refragans, est praesertim pascuis pecorum 
et armentorum aptissima. Duo flumina princi- 
paliora ipsius intersecant planitiem : 

Belias vel Belechas vel Balissus (Plutarchus, 
Crassus, 23) qui nascitur in montibus Osrhoenes 
et in Euphratem adfluit prope Callinicum seu 
Nicephorium. 

Chaboras (Plin. Hist. N. XXX, 3) seu Habor 
(4 Rg 17, 6) vel Abronas (Jdt. 2, 14), cui 
adiacet provinciam Gozan, in quam reges As- 
syriae captivos Israelitas abduxerant (4 Rg 17, 
6 ; 18, 11) et qui montis Masii etiam per Myg- 
donium et Saoccoram (Ptol. V, 18, 3) seu Ma- 
scam (Xenoph. Anab. I, 5, 4) coUigit aquas. 
In Euphratem descendit prope Circesium. 

Urbs antiquissima Mesopotamiae est Haran 
seu Charrhae, in qua habitavit Abram (Gn 11, 
31, 32) et a fratre ipsius urbs Nachor vocata 
est (Gn 24, 10). Memoria quoque dignae sunt 
Bathnae, Circesium ad confluentiam Chaboras 
cum Euphrate et, iuxta nonnuUos interpretes, 
Carchemis in sacris libris appellata, Nisibis 
seu Antiochia Mygdoniae, Singara etc. 

5. AssYRLA prout stricto sensu accipitur,nempe 
distincta a Babylonia et Mesopotamia aliisque 



finitimis regionibus, in occidente Tigri flumine 
vel potius collibus qui lateri dextero fluminis 
imminent, finiebatur, in septentrione montibus 
Armeniae, in meridie Babylonia et Chaldaea, 
in oriente vero monte Zagro, eoque a Media di- 
videbatur. 

Regio a Rabsace duce regis Sennacherib ita 
describitur : " terra quae similis est terrae 
(Chanaan), terra fructifera et fertilis vini, terra 
panis et vinearum, terra olivarum et olei et 
mellis ** (4 Rg 18, 22) ; immo ipsi Palaestinae 
praestabat et aeris temperie et abundantia 
aquarum, quae vel annuis inundationibus flu- 
viorum vel per canales et aquaeductus distri- 
butae in valles et planities, mirabiliter defectui 
pluviarum, quae, exceptis hibernis mensibus, 
reliquo anno desiderantur, supplentes, maxime 
cuhurae agrorum et soli fecunditati favebant. 

Urbes nobilissimae Assyriae fuerunt Assur 
(Gn 10, 11) = qalat Sherkat ad ripam occi- 
dentalem Tigridis meridiem versus a Ninive. 

Ninive, post Assur et Chale caput regnuin 
Assyriae, in latere sinistro Tigris et ad conflu- 
entiam Khauser-ciai. Aedificata est, iuxta Gene- 
sim(10, 11), a Nemrod, iuxta auctores veteres, a 
Nino. Tumulus, qui aliquando fuit sedes ci> 
vitatis habens superficiem quasi 10 km^, for- 
mam praefert quasi quadrilateram et dividitur 
Khauser-ciai in duas partes : pars aquilonaris 
vicum Kuiungik sustinet, pars vero meridionalis 
Neby lunes. Quia vero a lona (4, 11) dicitur 
" civitas magna itinere trium dierum ", cre- 
dendum est nomine Ninive vocari totam etiam 
regionem, quae extenditur a Chorsabad = Dur 
Sarrukin, quam sibi aedificavit Sargon rex, 
usque ad confluentiam Zabatus magni, ipsamque 
comprehendisse urbes Chale vel Calach = Nim- 
roud haud longe a confluenti Tigris et Zab 
maioris, Resem = Selamiie (?) paulo ad septen- 
trionem Chale, et Rehoboth Ir (Vulg. plateas 
civitatis), de quibus in Gn 10, 11, 12, sermo 
est, necnon aliae civitates minores, quarum 
ruinae adhuc supersunt. 

6. Babylonia et Chaldaea. — Babylonia vel 
Babylon vel Babel tum urbem, tum regionem, 
tum regnum seu imperium babylonicum de- 
notat. Regio autem Babylonia latius patebat 
quam " provincia Babylonis " (Dn 2, 48 sgg.), 
et alio nomine vocata est " terra Chaldaeorum " 
(Is 23, 13 etc.) aut simpliciter Chaldaea (Jr. 
50, 10 etc). Extendebatur lautem inter cursum 
inferiorem duorum fluminum Euphratis et Ti- 
gris, nempe a 44o ad 48"™ gradum longitudinis 
orientalis et a 30o ad 34"°» gradum latitudinis 
borealis, habuitque versus aquilonem Mesopo- 
tamiam et Assyriam, versus ortum solis Elam 
et Susianam; versus occidentem desertum Sy- 
riacum. In parte autem septentrionali Achad, 
in australi parte Sumer aliquando vocata est. 

Regio est plana eamque alluebant innumeri 
canales ab Euphrate et Tigri hinc inde deducti, 
qui tantam fertilitatem solo contulerant ut regio 



merito diceretur *^ ager totius Orientis fertilis- 
simus ^ (Plinius, Hist. N* VI, 30), ibique, iuxta 
Herodotum (I, 193), frumentum ducentesimum 
et trecentesimum fructum attulerit. 

Cdnales, quos sacrae Litterae ** flumina Ba- 
bylonis " (Ps 136, 1) vocant, et inter quos 
commemorantur Chobar (£z 1, 1, 3 etc.) et 
fortasse Ahava, alii fuerunt artificiales alii na- 
turales : inter hos praecipuus est Hindije qui 
ab Euphrate oritur, non longe a Babylone, et 
effbrmata palud^ Negef, late difiVinditur in 
Chaldaeam (cf. Strabonem, XVI, 4, 1). 

Urbes vetustissimae, quarum situm tumuli ex 
planitie eminentes testantur et quarum histo- 
riam Scriptura et monumenta cuneiformia nar- 
rant, praeter urbes tetrapolim Nemrod in terra 
Sennaar constituentes (Gn 10, 10), nempe Ba- 
bylon, Arach = Warka, Achad, canali nahr 
Agade a Sippara separata, et Chalanne= Zer- 
ghul ad ripam shatt el-Hai, sunt : Cutha = 
Tell Ibrahim, unde coloni adducti sunt in Sa- 
mariam (4 Rg 17, 24) ; Ur Chaldaeorum = 
el-Mugheir, ex qua migravit Thare cum Abram 
et Lot (Gn 11, 28, 31) ; Sippar =:Abu Habba^ 
Nippur = Nijfer, Sirpula = Tello, necnon 
Larsa seu Ellasar = Senkere, unde erat Arioch, 
qui cum regibus Sennaar, Elam et Guti Penta- 
polim Palaestinensem aggressus est (Gn 14, 1). 
Principalissima autem et nobilissima fuit urbs 
Babylon ex utraque parte Euphratis sita circa 
locum ubi nunc vicus Hille exstat. Muri altis- 
simi et latissimi (cf. Jr 51, 13, 58) quadrum 
formabant,cuiu8latus exteriuserat 120 stadiorum, 
circuitus autem totius civitatis longitudine 480 
stadiorum erat. Templis et aedificiis erat in- 
signis fuitque urbs sacra et caput imperii Chal- 
daeorum. 

7. Media et Persis. — Media contermina est 
versus septentrionem cum Mari Caspio vel po- 
tius cum montibus Elburs, inter quos eminet 
lasonius mons (m. 5700) ; versus orientem cum 
Parthia et Carmania, versus meridiem cum Ga- 
biana Persidis provincia, versus occasum solis 
cum monte Zagro qui illam separat ab Armenia 
et Assyria. Dividitur in Mediam Magnam et 
Mediam Atropatenem. Haec extendebatur in 
regione aquilonari, versus solis occasum, circa 
lacum Matianum vel Kapautam, et eius urbs 
princeps fuit Gazaca, aliter appellata Ecbatana 
septentrionalis, de qua sermo est in libro Tobiae 
(3, 7 ; 6, 6 etc.) ; Media Magna autem reliquam 
regionem complectebatur. In hac notantur Nisaei 
campi, regio equis alendis excellens. Notantur 
praeterea urbes : Ecbatana (1 Es 6, 2 ; 2 Mc 9, 3) 
= Hamadan, caput totius Mediae distans ab 
Oronte monte = Elvend stadia duodecim 
(Diodor. Sic. II, 13); Rages, domicilium Gabeli 
Naphthalitae (Tb 1, 16 etc), a Graecis Europus 
a Parthis Arsacia appellata. Distans quingentis 
circiter stadiis a Caspiis pylis (Strabo, XI, 13, 6) 
dicebatur urbs maxima onmium in Media ; nunc 
autem extant ipsius ruinae non longe a Teheran. 



— 6 — 



Persis extendebatur ad meridiem Mediae, non 
solum in ora illius sinus quae ab ea homen 
habuit, sed longe maior in mediterranea. Pars 
media, nempe quae extenditur inter regionem 
litoraneam et desertum Carmaniae est montuosa 
et non p rum fertilis, singularique gaudet lim- 
piditate et siccitate aeris. Ibi extolluntur montes 
maximi Kuh-i-Dina (5200 m.) et G. Bukun 
(3230 m.), indeque descendunt praecipua flu- 
mina, quae in sinum Persicum properant. Ad 
Persidem, qua parte respicit Babyloniam, spectat 
provincia Elymais (1 Mc 6, 1) quae temporibus 
diversis Aelam (Gn 14, 1 etc.) et Susiana ap- 
pellata esse videtur. 



Persepolis, de qua legitur in ScripJ:ura (2 Mi* 
9, 2), non urbem Persidis praecipuam, sed ali- 
quam urbem Persarum designat. In textu enim 
parallelo (I Mc 6, 1-4) urbs illa ponitur in 
Elymaide in eaque dicitur fuisse templum Na- 
neae dicatum quae erat Aelamitarum dea. A- 
gitur proinde de Susa urbe, de qua et de ipsius 
arce frequentissimus sermo est in Libris sacris 
(2 Es I, I ; Dn 8, 2 ; Est 2, 5 ; 8, 15 etc), et 
quae cum Persepoli et Ecbatana urbis regiae 
honorem tempore Persarum obtinuit. 



Caput II. 



AEGYPTUS, SINAI ET CHANAAN 



1. LIMITES ET CONDITIO PHYSICA. — 2. DIVISIONES. — 3. TERRA GESSEN. 

5. AETHIOPIA. — 6. EXODUS HEBRAEORUM. 



4. SINAI PAENINSULA. 



I 



If^ I. Aegyptus, apud H braeos Misraim appellata 
vel ex nomine filii Cham (Gn 10, 6), unde 
etiam terra Cham in Psalmis (104, 23, 27 ; 105, 
22) dicitur, vel ex forma duali verbi Masor ; 
in monumentis vero hieroglyphicis Kam^t 
== niger) ex nigra fortasse humo nomen accepit. 

st autem regio septentrionalis Africae Palae- 
stinae, Lybiae et Aethiopiae contermina, anti- 
quitate, artibus, et scientiis nobilissima. Exten- 
debatur, iuxta Ezechielem prophetam (29, 10 
hebr.), " a Migdol usque ad Syenem et usque 
ad terminos Aethiopiae ** nempe a Magdalo 
urbe, quae in aquilonari plaga est posita versus 
orientem, et a Pelusio 12 milia passuum distans 
(cf. Antonini, Itinerarium edit. Wesseling, p. 171), 
usque ad primam Nili cataractam. 

Praeter vallem inferiorem et aestuarium Nili, 
in orientali plaga desertum arabicum usque ad 
mare Rubrum seu Elrythraeum, et ad regionem 
Trogloditarum (cf. 2 Par 12, 3 hebr.) necnon 
ad w. el-Arish^ qua dividitur a Palaestina, com- 
plectebatur ; versus occasum solis autem partem 
illam deserti lybici complectitur, quae includit 
tres praestantissimas Aegypti oases, nempe 
maiorem et minorem, et eam quae est prope 
oraculum Ammonis (cf. Strabo, XVII, 1, 5, 42). 

Aegyptus merito ab Herodoto (2, 5) ^ donum 
fluminis ** appellatur : quod quidem variis ex 
causis adfirmari potest : primo quia Nilus facilis 
et expedita via est negotiationibus et commer- 
ciis ; secundo quia flumen potum optimum 
et, propter abundantiam et excellentiam pi- 
scium,qui in eo sunt, cibum sanum et appetibilem 
incolis praebet; tertio quia aquae fluminis, 
per frequentissimos canales et fossas et sub- 
terraneos meatus et per altissimos aggeres 



etiam longissime deductae, universam regionem 
alluunt et irrigant, supplentque pluviis, quae 
ilHc admodum rarae sunt ; quarto quia limo 
aquis ni]iacis aggesto Aegyptus inferior paul- 
latim, uti perhibent, efibrmata est, eodemque 
limo tamquam materia apta domus maxime 
rusticorum aedificantur et vasa domestico usui 
necessaria finguntur ; quinto demum quia Nilus 
qui " certis diebus, ut ait Plinius (V. 9), 
auctu magno per totam spatiatus Aegyptum 
fecundus innatat terrae ** materias ubicumque 
distribuit, quae mirabiliter conferunt ad soli 
fertilitatem. Inundationes autem, de quibus 
hic agitur, et quae Aegypto tanti incrementi 
sunt, initium habent lunio ad finem vergente. 
maximam altitudinem obtinent tempore vin- 
demmiae (cf. Ecli 24, 37 LXX), decrescunt vero 
mensibus Octobre et Novembre. 

Revera feracissimam esse terram Aegypti in 
proverbio est, auctores veteres paene universi 
celebrant, Scriptura sacra frequentissime prae- 
dicat (Gn 12, 10 ; 13, 10 ; 41, 47 ; Dt 11, 10 etc.) 
et Hebraei illinc divulsi, ut ad possidendam 
terram promissionis pergerent, saepe recordan- 
turet lamentantur (Nm 11, 5 etc). Frumentum. 
hordeum, fruges omnes, legumina, inter quae 
Israelitae commemorant '^cucumeres et pepones, 
porrique, caepe et alia (1. c), fabae, fici, vineae 
malogranata, linum et byblus seu papyrus sunt 
praecipui fructus, quos terra summa largitate 
'profert. Animalia ibi communia sunt boves, prae 
omnibus cari et sacri, oves, caprae, asini, ca- 
meli, canes, equi. Inter aquatiles bestias ali- 
quando abundabat crocodilus, pariter et hippo- 
potamus, qui sub vocabulo Leviatham et Behe- 
moth veluti symbolum Aegypti tradebantur (cf. 



7 — 



Is 51, 9 ; Ez 29, 3). Item serpentes innumeras Ae- 
gyptus alit, ^ quas omnes magnitudine et decore 
aspis facile supereminens *^ (Ammianus Mar- 
cellinus, 22, 15) est. 

2. DivisiONES Aegypti. — Distinguitur a 
priscis usque temporibus Aegyptus superior et 
inferior, utrarumque limes erat non longe a 
Memphi, quae urbs Aegypti inferioris aliquando 
metropolis fuit. 

Superior igitur, quae vocata est etiam Pha- 
thures (Is II, II) et postea Thebais ab urbe 
Thebis, quae eius caput fuit, inferiorem val- 
iem Nili complectebatur. Praeter Syenem, quae 
est haud longe a prima Nili cataracta et, 
iuxta Plinium (Hist, N, II, 73), aequo stadio- 
rum numero, quinque nempe millibus, distat 
ab Alexandria et a Meroe, quae est ^ caput 
gentis Aethiopum ^, et praeter Thebas, quas sub 
uomine No-Amon recordantur Nahum (3, 8) et 
Ezechiel propheta (30, 14-16 hebr.), Scriptura 
commemorat Hanes (Is 30, 4), urbem in medio 
Aegypto inter Nilum et canalem hahr-Iusuph 
positam et a graecis Heracleopolim, ab arabibus 
scriptoribus Ahnas appellatam. 

Inferior autem Aegyptus a triquetra terrae 
figura simili quartae graeci alphabeti litterae, 
vocabulo Delta frequenter appellata est, et com- 
prehendit territorium, cuius latera circumscri- 
bunt brachia fluminis Canopicum et Pelusiacum. 
Ad septentrionem enim Mempheos, prope Cer- 
oasorum, Nilus scindebatur in tres veluti fluvios 
quorum extremi in mare prope Canopum et 
Pelusium influebant, medius autem, vocabulo 
Phatnicus appellatus, prope Diospolim parvam 
mare absorbebatur. Ex his autem, praeter plura 
tenuiora, alia brachia maiora separabantur, quae 
suum peculiarem ostium in mare habebant, 
nempe Bolbiniticum, Sebenniticum, Mendesium 
et Taniticum. Ex quibus brachiis Taniticum et 
Sebenniticum antequam in mare disperdebantur 
efformabant lacus Menzaleh et Burlus, anti- 
quitus Buto appellatum, qui cum Mareotide 
et lacu Edku in septentrionali Aegypto, et Moe- 
ride in Aegypto medio posito, versus Lybiam 
in praefectura Arsinoitica, lacus alicuius mo- 
menti totius regionis constituunt. 

Ad inferiorem Aegyptum praeter Migdol (Es 
29, 10 hebr.) et Memphim (Is 19, 13 ; Jr 46, 
14, 19; Ez 30, 13, 16; Os 9, 8) spectabant 
urbes in sacris litteris commemoratae : 

Heliopolis, On, praecipua sedes sacerdotum 
(Strabo, XVII, 1, 29) et Putipharis soceris loseph 
domicilium (Gn 41, 45, 50 — cf. etiam Jr 43, 
13 et Ez. 30, 17), a qua non longe, circa annum 
160 a. Ch., fama est Oniam IV erexisse aedem 
sacram instar Hierosolymitani templi pro he- 
braeis hellenistis qui in Aegyptum versabantur 
(cf. Flavius I. Ant, I. XIII, 3, 1-3). 

Bubastus (£z 30, 17) = tell el-Basta caput 
provinciae quae ea ab urbe vocata est. 

Taphnes (Ez 30, 14, 18) = Defenne, urbs 
ex praecipuis Aegypti haud longe aPelusioposita. 



Alexandria ab Alexandro M. in ora maris 
Mediterranei et Mareotidis paludis condita et 
per heptastadion cum insula Phari coniuncta, 
quae facta est urbs regia tempore Ptolemaeorum 
et praecipuum veterum emporium, ad quod uni- 
versi orbis naves appellebant (cf. Ac 27, 6 ; 
28 11-13) K 

Pro Pelusio, bis in Vulgata latina citato 
(Ez 30, 15, 16), in textu hebraico legitur Sin et 
dicitur " robur Aegypti **. Pelusius autem erat 
sane urbs arte et natura munita meritoque 
clavis totius terrae habita. 

Tanis, quae septem annis post Hebron con- 
dita est (cf. Nm 13, 23), urbs erat fortissima 
et ex praecipuis Aegypti (cf. Is 19, 11, 13), 
immo tempore Ramses II ex urbis regiis fuisse 
videtur. In ea enim coram Pharaone Moysem 
signa.et portenta patravisse Psalmus 77, 12, 
43, insinuat. 

De Magdalo et Phihahiroth (Ex 14, 2), Soc- 
choth (Ex 12, 37; 13, 20) et Etham (Ex 13, 20) 
sermo habendus est inferius. 

Recentius novaAegyptidivisioinvaluit, scilicet 
in Deltam, in Heptanomidem et Thebaidem 
seu in inferiorem, mediam et superiorem (Strabo, 
XVII, 1, 3). Delta in meridiem usque Cerca- 
sorum ; Heptanomis a Cerc|Sorio usque ad Her- 
mopolim magnam, Thebais vero ab Hermopoli 
magna usque ad Syenem extendebatur. In una- 
quoque autem regione habebahtur plures prae- 
fecturae seu vofxot : in Thebaica quidem decem, 
in Delta totidem, in intermedia autem sedecim 
(Strabo, 1. c). Inter nomos notatu digni sunt 
qui Arabiae pertinent, qui scilicet in ea orien- 
talis Deltae regione reperiuntur cuius pars 
videtiu* fuisse Terra Gessen et cui contermina 
est ipsa paeninsula Sinaitica. 

3. Terra Gessen, cuius possessio a Pharaone, 
losepho impetrante, data est lacobo et filiis eius 
(Gn 47, II), quaerenda est in eo tractu orien- 
talis Aegypti, qui extenditur ab Heliopolitana 
provincia ad Heroopolitanum sinum. Regio est 
nunc arenosa et sterilis, aliquando tamen et 
pascuis et agris cultis illustris. Canale enim, . 
qui usque ad Darium Persarum regem exstitisse 
asserit Herodotus (II, 158), tota irrigabatur et fe- 
cundabatur. In eaque constructae erant urbes 
Phithom et Ramesses " urbes tabemaculonun *% 
ut in Vulgata (Ex 1, 11) legitur, revera urbes 
munitae, in quibus commeatus, res frumentaria, 
aliaque ad bellum gerendum necessaria coUecta 
asservabantur. Pithom a LXX interpretibus 
Heroonpolis, ab Herodoto (11, 158) Pathumos 
dicta, sita erat ubi nunc est tell el-Masquta ; 
Ramesses verp in septentrionali plaga erat et, 
ut videtur» haud longe a Tani. 

4. SiNAi est terra quae per promontorium Po- 
sidium = ras Mohammed protenditur in mare 
Erythraeum, inter sinus Aelaniticum ad orien- 

1 Loci V. T., in quo veniones perperam dant Alexandriam., 
in textu originali liabent No-Amon (Jr 46, 2!i ; Ez 30, 14-16; 
Nh 3, 8), idfst Tbebae, nbi idoltim Amon colebatur. 



8 — 



tem et Heroopolitanum ad occidentem. In sep- 
tentrionali plaga duplex est calcareorum mon- 
tium series, quarum prima nomen habet g. 
er-Raha, altera vero g, et-Tih, et quae ad lacus 
Amaros incipientes curvantur aliquatenus versus 
meridiem et attingunt extremitatem sinus Ae- 
lanitici. Eorum cacumina vix attingunt 1000 m. 
et videntur instar marginis vel etiam erismatis 
immensi cuiusdam valli, seu altae planitiei, 
quae versus aquilonem per gradus descendit 
usque ad M editerraneum. Versus austrum autem 
. per er-Ramle, arenosam quandam vallem vel pla- 
nitiem, g. et-Tih separatur a montibus qui verum 
nucleum Sinaiticum efformant : immensique 
sunt acervi syenitis, basaltis, marmorisque 
porphyretici, quorum declivia omnino praerupta 
directo insistunt campis et vallibus angustis 
et flexuosis, plerumque nulla arborum vel her- 
barum viriditate recreatis. In hoc tractu montano 
sese extoUunt g. Serbal (m. 2052), g, Katerine 
(2602 m.), g. Musha, cuius summitas (m. 2292), 
comunissime designatur tamquam theatrum 
theophaniae, ipsiusque vertex septentrionalis, 
qui ras Sajsaf (1994 m.) dicitur et qui pla- 
nitiei w. er-Racha sublimis incumbit, tamquam 
locus promulgationis Legis haberi potest. Hic 
est verisimiliter mons Sinai, mons Horeb, mons 
Dei, de quo frequentissime sacrae Litterae lo- 
quuntur. 

5. Aethiopia. — Ab insula Philae, ultra Syene, 
extendebatur ad meridiem Aegypti Aethiopia 
seu, iuxta Hebraeos, terra Cus, cui hodie re- 
spondent Nubia, Kordofan *et Abessinia septen- 
trionalis, et cuius caput fuit urbs Napata, quae 
creditur ad Nilum sita in latere dextro prope 
Gebel Barkal non longe a quarta cataracta. 
Destructa autem Napata anno 22 a. Ch. per 
Petronium legatum Romanorum, nemen Aethio- 
piae applicatum est regno Meroe, scilicet terri- 
torio quod fluminibus Aethiopiae (Soph 3, 
10 etc), nempe Nilo, Astabora et Astapo cir- 
cumscribitur et ideo insula communiter appel- 
latur (Strabo, XVII, 1, 2). Ipsius urbs regia 
Meroe fuit, ibique reginae Candaces, iuxta Pli- 
nium (Hist. N. VI, 35) et alios, regnavere (cf. 
Ac 8, 26-40). 

6. ExoDUS. — Etsi Aegyptus a diebus Patriar- 
charum fuit refugium tempore famis (Gn 12, 
10 ; 26, 2 etc.) et asylum pro iis qui perse- 
cutionem patiebantur (cf. 3 Rg 11, 17, 40; Fr 
41, 16-18 etc.) ; tamen pro filiis Israel fuit in 
primis et ante omnia domus servitutis, terra 
oppressionis, ferrea fornax, ad quam, postquam 
eos Dominus liberavit ^ manu forti et brachio 
extento *% omnino prohibiti sunt remeare. De- 
scriptio huiusmodi liberationis et itineris in 
terram promissionum, quae universam replet 
Israelitarum historiam, hic brevissime adum- 
bratur. 

Postquam Pharao, mutata sententia, faculta- 
tem dedit populo egrediendi de Aegypto, filii 
Israel de Ramesse venerunt in Soccoth (Ex 12, 



37), quod quidem nomen non urbis, uti visum 
est, sed regionis potius erat. Eius caput fuit 
Phithon urbs, de qua dictum est supra. Ibi 
convenerunt, ut omnes simul properarent versus 
Etham (Ex 13, 10). 

Etham urbs erat munita in finibus solitudi- 
nis, quae ideo dicta est " desertum Etham ^ 
(Nm 33, 8) vel etiam " desertum Sur " (Ex 15, 
22) et sita^eratadinitium viae, quae recto itinere 
attingens ora Mediterranei ascendit in Syriam. 
Quia tamen Deus eos ducere statuerat non per 
viam terrae Philistim quae vicina erat, sed.... 
per viam deserti, quae est iuxta Mare Rubrum, 
eos reverti iubet, deflectere in meridiem et 
castra metari in Phihahiroth inter Migdol et 
mare algarum e regione Beelsephon. Ubi haec 
loca quaerenda sint ignoratur, cum non satis 
constet utrum necne tempore Moysis mare Ru- 
brum longius quam nunc ad septentrionem pro- 
tenderetur, utrum nempe attigerit lacum Tim- 
sah, vel tantum lacus Amaros vel e contra intra 
fines hodiernos coartatum fuerit. luxta eos, qui 
hanc opinionem sequuntur, Beelsephon ad ge- 
bel Ataqa, Phihahirot ad Agerud ponitur et 
cre<litur quod, postquam Aegyptii persequentes 
filios Israel eos assecuti sunt in castris super 
mare, nec his ulla via salutis panderetur, non 
in meridiem quia Beelsephon iter obstruebat, 
non ad occidentem et aquilonem, quia hostes 
iam in Phihahirot perventi undique premebant; 
Moyses iussus est extendere manum super mare 
et per mare versum in siccum traicere populum 
suum. 

De mari Rubro proficiscentes filii Israel post 
tres dies veniunt per desertum Sur in Mara, 
ibique aquae amarae " in dulcedinem versae 
sunt ** (Ex 15, 25). Statio ponitur vel ad ^Ain 
Naba, vel ad el-Ghargada, vel probabilius in 
w. Amara. Inde profecti veniunt in Elim, " ubi 
erant duodecim fontes aquarum et palmae sep- 
tuaginta " (Nm 33, 9), et qui quaeritur vel ad 
^aiun Musha vel in w. GharandeL Transmigrant 
tunc " super mare Rubrum " (Nm 33, 10) for- 
tasse haud longe ab w. Tajibeh. 

Post mensem a profectione perveniunt in de- 
sertum Sin " quod est inter Elim et Sinai " 
(Ex 16, 1). ibique eis murmurantibus Dominus 
dat nianna de caelo. Transeunt deinde in Daphca 
et Alus (Nm 33, 9, 10). Daphca unum et idem 
esse videtur ac Mafkat, regio illa sinaitica, ubi 
Aegyptiis fodinae erant gemmarum, quae ma- 
lachitae vocantur, quique locus hodie appellatur 
w, Maghara. Alus autem nescitur ubi sit. Ve- 
niunt deinde in Raphidim (Ex 17, 1) = w. 
Feiran, ibique Deus aquam ad bibendum auxi- 
liumque praebet contraAmaIecitas,qui populum 
impeterant, convenitque Moyses cum lethro 
(Ex 18, 1-27). 

Tandem tertio mense, die decima attingunt 
desertum Sinai (Ex 19, 1-23, 33), unde ppst 
acceptam legem, postque constructum taberna- 
culum, omniaque parata ad cultum Dei neces- 
moverunt castra. 



sana, 



9 — 



Anno secundo igitnr, mense secimdo, vigesima 
die mensis proficiscuntur versus solitudinem 
Pharan (Nm 10, 11) et post triduum veniunt 
primo Taberam, ibique murmur populi incendio 
castrorum punitur (Nm 11, 1-3) ; dein ad se- 
pulcra Concupiscentiae, ubi sciscitanti populo 
Dominus dat carnes, iubetque Moysen sibi ad- 
sumere septuaginta viros, qui ei adsistant et 
adiuvent (Nm 11, 4-34). Transeunt tunc in Ha- 
seroth et Maria soror Moysis plectitur lepra, 
ex eo quod in fratrem murmuraverat (Nm 11, 
34-12, 15). Profecti deinde de Haseroth figunt 
tentoria, seu se constituunt et diu versantur, in 
deserto Pharan. 

Desertum Pharan, cuius finis orientalis erat 
Arahah usque Elath (cfr. Gn 21, 21 ; 25, 18) ; 
meridionalis g. et-Tih ; occidentalis desertum 
Sur vel Etham ; septentrionalis vero mons A- 
morrhaeorum, extendebatur ab Idumaea ad 
Aegyptum (cf. 3 Rg 11, 18), a deserto Sinai 
ad fines meridionales Palaestinae. Ipsum 
autem esse "• eremum terribilem et maximam " 
(Dt 1, 19), in qua ** erat serpens flatu adurens 
et scorpio et dipsas et nuUae omnino aquae ** 
(Dt 8, 15 - cf. Jr 2, 6), et per quam Deus tra- 
duxit filios Israel ut eos induceret in terram 
promissionis, indubiam est. Ideo ibi quaeren- 
dae sunt stationes omnes, quae in libro Nume- 
rorum (33, 18-36) describuntur a primo ingressu 
in Pharan usque ad profectionem de Cades ^ 

1 Stationes qtiae ibidem deacribuntur sunt : 

Rethma = to. Rethama occidentem versus ab 'Ain Qadis 
nempe Cadesbame. 

RemmomphaieB. 

Lebna = el-Beida (?). 

ResBa Beu Rasa quae in Tab. Peuting. 32 miliaria ab Aelat 
et 16 mil. a Gypsaria ostenditur. 

Ceelatha. 

Sepher mons = g. Araif. 

Arada. 

Maceloth, 

Thabath. 

Thare. 

Methca. 

Hesmona. 

Moseroth, seu ** Mosera, ubi Aaron mortuuB et Bepultua est " 
(Dt 10, 6). Quomodo hic textus componatur cum Nm 20, 25 ; 
33, 37, 38 vide exegetas. 

Beneiaran statio, quae in Dt 10, 6 vocatur Beroth filio- 
rum lacan, nempe putei cuiusdam tribua, quae nomen acce- 
perat a lacan horrhaeo (Gn 36, 27 ; Par 1, 42). Locus ab 
Eusebio (Onomasticon ad V. Beroth) dicitur "■ in deserto.... 
in X lapide urbis Petrae in montis vertice **. 

Gadgad mons, vel cavema (hebr). 

letebatha " terra aquarum atque torrentium " (Dt 10, 7). 

Hebrona. 

Asiongaber, urbs ** quae eet iuxta Ailath in litore maris Rubri, 
in terra Idumaeae ** (3 Rg 9, 26), in via publica (Dt 2, 8). 

Cadea in deserto Sin (Nm 33, 36), ubi mortua est Maria 
iOTOT Mosis et aqua educta est de petra (Nm 20, 1 sqq.)- 
Haec Cades, posita in solitudine Sin, quae est iuxta Edom et 
contermina Palaestinae meridionali (Nm 34, 3 ; Is 15, 1), 
alia est, ut videtnr, a Cadesbame quae erat in deaerto Pharan. 



ibique proinde pleraque acta sunt quae de eo 
tempore narrantur. Itaque de deserto Pharan 
et proprie de Cades Bamea (Nm 32, 8 ; Dt 
1, 19) missi sunt exploratores, eoque redierunt 
post quadraginta dies ; ibi gravis (ib. 13, 27) 
murmuratio et seditio exorta est ibique irro- 
gata est poena (Nm 14, 28-35) ; ex Pharan te- 
merario ausu cum, Domino invito, ascendissent 
in montem, ab Amalecitis et Chananaeis per- 
cussi et profligati sunt usque Horma (Nm 14, 
40-45) ; et, ut de ceteris taceam, postquam mo- 
rati sunt in Cadesbame longo tempore (Dt 1, 
45) in eodem deserto vagi erraverunt per qua- 
draginta annos, donec ^ cadavera patrum ** con- 
summata sunt. Tunc ^ per viam campestrem 
de Elath et Asiongaber ** per terminos filioruni 
Esau venerunt ^ ad iter, quod ducit in de- 
sertum Moab ** (Dt 2, 8). Stationes, quae po- 
stremo hoc tractu occurrerant (Nm 33, 37-48), 
sunt : 

Mons Hor, alius fortfisse a gebel Harun, qui 
iuxta urbem Petram extollitur et qui a losepho 
{Ant. L IV, 4, 7) et Eusebio (Onomasticon ad 
h. Y.) designatur tanquam mons in quo Aaron 
mense quinto, die primo anni quadragesimi ex- 
cessit e vita. 

Transierunt inde Salmonam et Phunon = 
ch. Fenan, inter Petram et Zoaram et quattuor 
miliariis distans a Dedan. Ibi, iuxta Eusebium 
(Onomasticon, ad verba Phaenon et Dedan) 
erant fodinae metallorum ; ibique ut creditur, 
facta est infestatio serpentium ab eisque libe- 
ratio (cf. Nm 21, 5-10). Tunc venerunt in Oboth 
et leabarim, quae erat in finibus Moabitarum 
contra orientalem plagam (Nm 33, 44). ^^ Et 
inde moventes venerunt ad torrentem Za- 
red ** (Nm 21, 12), qui probabilius unum et 
idem est cum w. el-Hesa, quacum a nonnullis 
interpretibus comparatur torrens Salicum (Is 
15, 7) et torrens deserti (Am 6, 15). Tempus 
autem insumptum a primo adventu in ^ Cade- 
sbarne usque ad transitum torrentis Zared tri- 
ginta et octo annorum fuit *^ (Dt 2, 14). 

Hinc uno itinere circumeuntes ad orientem 
terram Moab (cf. Jd 11, 18) " fixere tentoria 
in Dibon Gad " (Nm 33, 45) " contra Araon... 
siquidem Arnon terminus Moab dividens Moa- 
bitas et Amorrhaeos " (Nm 21, 11). " Unde 
egressi castrametati sunt in Helmon (== Baal- 
maon (?)) *'... deinde ad montes Abarim et tan- 
dem ad campestria Moab " ibique castrame- 
tati sunt de Bethsimoth usque ad Abelsatim " 
(Nm 33, 49). 



10 



Caput III. 

S YRIA 



1. NOMEN ET EIUS PHYSICA CONSTITUTIO. — 2. OROGRAPHIA. — 3. HYDROGRAPHIA. 

4; PRAECIPUAE DIVISIONES. — 5. HABITATORES. 



1. Syria, ex Assyria nomen derivatum, designat 
regionem quam veteres Aram appellabant. 

Yario tamen sensu usurpatur nomen Syria : 
sensu lato tribuitur territorio« cuius finis aqui- 
lonaris est mons Taurus, quo segregatur a 
Cappadocia ; occidentalis Amanus, qui ^ ab Sy- 
ris Ciliciam separat " (Plin. H, N, V, 22) et 
mare Mediterraneum aliquando Syriacuni vel 
Phoenicium dictum ; meridijonalis desertum a- 
rabicum et Aegyptum, tandem orientalis Arabia 
deserta, Assyria et Babylonia. Sensu strictiori 
sumpta, prout nempe Syria a Mesopotamia, seu 
ab Aram Naharaim, et a Palaestina distinguitur, 
habet limitem orientalem Euphratem et deserta 
Syriae = el-Hamad, australem autem nahr eU 
Qa^imije et Damascenen seu Syriam Damasci: 
coartatur nempe in meridiem gradu 33-20' la- 
titudinis ; orientem versus 38-20' et 40o gradu 
longitudinis orientalis. 

Distingui solet in Syriam superiorem et infe- 
riorem, quarum communis limes est Eleutherus 
flumen et via, quae post vallem Eleutheri Pal- 
myram attingit. 

Syria superior valle Orontis per medium al- 
luitur et dividitur in duas regiones plane di- 
versas. Occidentem versus post planitiem in 
ora maritima, plus minusve montibus artata, qui 
quandoque ipsi mari imminent, assurgit Bar- 
gylus —g. Nosairrije (m. 1500 c), sequiturque 
media vallis et ad orientem planities montana, 
quae desertum syriacum appellatur et quae 
adsurgit super aequor maris 300 m. vel circa. 

Varia igitur est et aeris temperies nec mul- 
tum differens a palaestinensi ; nempe tropicalis 
est in planitie occidentali,. sed marino aere tem- 
perata ; mitis et quandoque frigida in montibus ; 
aestuans et molesta in valle Orontis, in plani- 
tie montana et in deserto. 

Syria inferior autem a duplici montium sy- 
stemate et valle intermedia, quae Coelesyria 
^= elrBeqa*a proprie vocatur, constituitur. 

2. Montes qui ad Syriam pertinent, praeter 
Taurum qui eius limes aquilonaris est, sunt : 

Amanus mons = Alma Ddgh, qui immihet 
sinui Issico ex latere orientali et cuius meri- 
dionalis propago appellatur mons Rhosium = 
g. Musha et desinit in Rhosicum promonto- 
rium. Per Amanum ab Alexandria usque ad 



Pagras vel potius ab ora maritima usque ad 
planitiem Antiochenam via est, cuius tractus 
altissimus, non longe a Belan ** Syriae portae *' 
(Xenoph. Anah. I, 4, 4) dicitur ; ad Ciliciam 
vero accessum praebent " portae Amanidae '* 
(cf. Cicero, Epist. familiares, XV, 4). 

Mons Cassius = g, Aqra (m. 1770). 

Mons Bargylus = g. Nosairrije, qui a g. 
Aqra initium sumens protenditur in meridiem 
usque ad Eleutherum flumen, ubi regio est, in 
qua Libani ^ diesinunt montes et, interiacenti- 
bus campis, Bargylus mons ** (Plin. H. N. V, 20) 
adsurgit. 

Libanus est altissimus et celeberrimus Syriae 
mons eiusque summa cacumina sunt : ras esh- 
Shmeile (m. 3360 (?)), g. Makmal (3126 m.), 
Dahr el-Qodib (3063 m.), g. Sannin (2750 m.) 
etc. Exadverso autem, contra orientem extenditur 

Antilibanus = g. esh-Sherhi qui paulo mi- 
noris est altitudinis — supremum verticem 
habens talat Musa (m. 2680) — et in cuius 
meridionali parte erigitur 

Mons Hermon = g. esh'Shech, seu g. et- 
Telgy ** quem Sidonii Sarion vocant et Amor- 
rhaei Sanir ** (Dt 3, 9), et est extremus li- 
mes Syriae contra Palaestinam. 

3. In Coelesyria, non longe ab Heliopoli, Qrtum 
habent duo principalissima flumina Syriae, O- 
rontes et Lcontes. 

Orontes =: nahr el-Asi decurrit septentrio- 
nem versus. Fluit non longe a Cades = tell 
Nehiy quae postea nuncupata est Laodicea ad 
Libanum (Strabo, XVI, 2, 18 ; Plin. H N V, 
23) seu Cabiosa (PtoL V, 15), urbs aliquando 
celebris propter victoriam Ramses II contra 
Hethaeos ; effbrmat deinde lacum Cades, aUuit 
Emesam, Arethusam, Emath, Larissam, Apa- 
meam, urbes notissimas Syriae mediterraneae, 
et tandem attingens Antiochiam flectitur versus 
occasum et meridiem et in mare descendit. 

Leontes = nahr el-Litani, contrario cursu 

descendit versus meridiem, usquedum, sub no- 

mine n. el-Qasimije, vergit ad occasum solis 

•et in mare Mediterraneum efiunditur inter Ty- 

rum et Hethalon = Adlun. 

Ceteri Syriae fluvii notatu digni alii sunt 
mediterranei alii maris tributarii. Ad primam 
classem pertinent; 



11 — 



Melas = Karasu et Ufremus = n. Afrin, 
qui ex pendicibus vel orientalibus Amani, vel 
australibus Tauri descendunt ad efiformandum 
lacum Antiochiae et per istius emissarium O- 
ronti commiscentur. 

Sagura == n, Sa^ur qui ad Euphratem pro- 
perat non longe a ruinis Pethor patriae Balaam 
prophetae (Nm 25, 5 ; Dt 23, 4 (hebr.)). 

Chalus (Xenoph. Anab. I, 4, 9) = Kutoeik^ , 
qui alluit Beroeam (2 Mc. 13, 4) et palude 
haud longe a Chalcide absorbetur. 

Abana == n. ehBarada^ Chrysorrhoas grae- 
corum et Pharphar = n. el-Aua^, qui dicun- 
tur " fluvii Damasci ** (4 Rg. 5, 13) et quorum 
prior dividit Antilibanum a monte Hermon, et 
alter scaturiens ex latere orientali g, esh-Shech 
irrigat planitiem australem Damasci. Ambo vero 
disperduntur et absorbentur lacubus palustribus, 
qui sunt in plaga orientali Damasci. 

Influunt e contra directe in mare Mediter- 
raneum : 

Sangura (?) = n. el-Kehir haud procul a 
Laodicea : 

Badas = h. es-Sinn^ quod nomen hodiemum 
a nonnullis cum Sinaeis (Gn 10, 17), populo 
Chananaeo, comparatur; 

Eleutherus = nahr el-Kebir, qui- dividit 
montem Bargylum a monte Libano, et in quem 
adfluit flumen a Flavio los. {Bell. I. VII, 5, 1) 
Sabbaticum dictum. ^ 

Bruttus = n. el-Barid, qui alluit Orthosia- 
dem (1 Mc 15, 37), Adonis = n. Ibraim, Ta- 
myras = n. ed-Damur, Lycus = n. el-Kelb, 
Bostrenus = n. el-Awale, Magoras = n. Beirut, 
Asclepius = n. Senik. 

4. In Syria, iuxta sacras litteras, praeter Aram 
Naharaim, seu, ut vulgo creditur, ** Syria duo- 
rum fluminum **, quo nomine venit regio in- 
teriacens Euphratem et Tigrim, a graecis Me- 
sopotamia dicta, recoluntur : 

Aram Soba (2 Rg 8, 4, 12) regnum, quod 
videtur situm fuisse non longe ab Emath, in 
septentrionali plaga Damasci et inter Orontem 
et Euphratem. 

Aram Damasci (2 Rg 8, 5, 6) praestantissi- 
mum regnum Aramaeorum, quocum reges luda 
et Israel frequentissime rem habuerunt. 

Aram Rohob et Aram Bethmaacha (2 Rg 
10, 6-14) duo regnicula in extremis partibus 
Palaestinae sita (cf. Nm 13, 22) et quorum re- 
ges in auxilium Ammonitarum acciti a loab 
duce Israelitarum profligati sunt. 

A geographis vero graeco-romanis nonnulla 
distri ta seu circuli, quibus Syria dividebatur, 
(cf. Ptol. V, 15) commemorari solent, nempe : 

Commagene in septentrionali parte contra 
Taurum, cuius caput fuit Samosata (Plin. H. 
N. V, 24) = ^Samsat ad Euphratem. 

Cyrrhestica (Ptolom. V, 15), quae nomen a 
Gyrrho urbe accepit. Notum autem est territoria 
Cyrrhestices et Commagenes unita constituisse 
deinde provinciam Euphratensem vel Augusto- 



phratensem (Amm. Marc. XIV, 8, 7 ; Aurel. 
Vict. Kvit. IX, 13). 

Chalybonitis, Chalcidice, Apamene et Lao- 
dicene sic dictae ex nomine urbium praecipua- 
rum, Chalybon seu Beroea, Chalcis, = Kin- 
nesrm, Apamea et Laodicea scabiosa. 

Palmyrene, regio desertica quae circa Palmy- 
ram metropolim et usque ad Euphratem exten- 
debatur. 

Coelesyria, quae nunc el-Beqa'a nuncupatur 
et " Libano definitur et Antilibano " (Strabo, 
XVI, 2, 21 et Ptol. V, 14, 18) et cuius caput 
fuit Heliopolis. 

Abilene et Damascene ex nomine Abilae ad 
Chrysorrhoam et Damasci nuncupatae. 

Ad occidentem autem Orontis commemo- 
rantur : 

Cassiotis (Ptolem. Geogr. V, 15), regio nempe 
montana versus flumen, cuius caput erat Antio- 
chia, illa nobilissima urbs quae tempore Seleu- 
cidarum et Romanorum facta est metropolis 
totius Orientis. 

Seleucis ex nomine Seleucia Pieria dicta, re- 
gio scilicet quae secus litus maris extendebatur 
a Rhosico promontorio usque ad Phoeniciam. 
. Phoenice (2 Mc 3, 5, 8 etc; Ac 11, 19; 15, 
3l etc.) autem communiter sumpta regio erat, 
quae (Amm. M. XIV, 8, 9) " adclinis Libano 
monti *» a promontorio Posidio, vel a Sangara 
flumine, vel ab Eleuthero usque ad Doram, 
sive loppem, sive, ut habet Strabo (XVI, 2, 21), 
" ab Orthosia usque ad Pelusium " extende- 
batur, et complectebatur in latitudine declivium 
maritimum montium, qui Syriae occidentalis 
partem praecipuam constituunt. 

Chananaei et proprie Sidonii, Aradaei, Ara- 
caei, Samaraei et fortasse Sinaei, iuxta Genesim 
(Gn 10, 18) incolae fuerunt Phoenices, singulo- 
rumque sedes homonymicae fuerunt Sidon magna 
(Gn 11, 8) metropolis Phoenices communiter 
appellata, Aradus (Ex '27, 8, 11), Arca et Sy- 
myra. Ad Phoeniciam spectabant praeterea Lao- 
dicea, Gabala, Balanaea, Paltos, Antaradus, 
Marathus, Orthosias, Tripolis, Calamus, Trieris 
(Polib. V, 68), Botrys, Gebal (3 Rg 5, 18), A- 
pheca, Beritus, Sarepta (3 Rg 17, 9-24), Omi- 
thopolis, Tyrusdicta "negotiatio(seu emporium) 
gentium ** (Is 23, 3 — cf. Ez 27, 12-27), Ec- 
dippus, Acco, Porphyrion, Dor et loppe. 

Tandem p. Ch. n. Syria divisa invenitur in 
sequentes provincias : 

Syria prima cuius metropolis fuit Antiochia, 
urbesque praestantiores Seleucia, Laodicea, Ga- 
bala, Beroea, Chalcis. 

Syria secunda, cum metropoli Apamea: urbes 
autem praecipuas habens Epiphaniam (Emath), 
Arethusam, Larissam, Mariamnem, Balanaeam. 
Raphanaeam et Seleiiciam ad Belum vel Se- 
leucobelum (= Paltos (?)). 

Phoenicia Prima cum Tyro metropoli et ur- 
bibus praecipuis Ptolemaide, Sidone, Berito. 
Byblo,' Botrye, Tripoli, Arca, Orthosiade, Arado, 
Antarado, Caesarea Panaeade. 



— 12 — 



Phoenicia Secunda, seu ad Libanum habens 
caput Damascum, urbes autem principaliores 
Emesam, Laodiceam ad Libanum, Heliopolim, 
Abilam et Palmyram. 

5. Habitatores Syriae, praeter Chananaeos et 
praesertim gentem Phoeniciam, " in magna glo- 
ria litterarum inventionis et siderum nava- 
liumque ac bellicarum artium ** (Plin. N. H, 
V, 12) fuerunt Hethaei, Aramaei et Ituraei. 

Hethaei sedes suas praecipuas habuerunt in 
Syria septentrionali et mediterranea a mari 
magno ad Euphratem, et ab Emath usque ad 
Taurum montem, ideo terra Hethaeorum etiam 
in monumentis cuneiformibus regio illa appel- 
latur. Scriptura s. non semel eorum regum recor- 
datur (3 Rg 10, 29 ; 4 Rg 7, 6). 

Aramaei, iuxta Amos (9, 7 hebr.) de Kir = 



Charran (?) oriundi, praeterquam in Mesopo- 
tamiam diffusi sunt in universam regionem citra 
Euphratem, praecipuamque sedem habuerunt, 
saltem saeculo VIII a. Ch., circa Damascum 
quae florentissimi eorum regni caput fuit. 

Ituraei autem, qui aliquando videntur habi- 
tasse regiones ad orientem maris Mortui (cf. 1 
Par 5, 19) et contermini fuisse cum Moabitis, 
iuxta Strabonem (XVI, 2, 10), facti sunt postea 
habitatores regionis, quae inter Libanum et An- 
tilibanum extenditur, habueruntque urbem re- 
giam Chalcidem ad Libanum. Inde eos se dif- 
fudisse in Trachonitidem et in eam regionem 
quae extenditur ad orientem lordanis superioris 
et circa Paneadem et quae aliquando G^ssur 
nunc autem Gedur vocatur, communis est o- 
pinio eique Strabo (XVI, 2, 20) suffragatur. 



Caput IV. 

PALAESTINA PHYSICA 



1. LIMITES PALAESTINAE. — 2. REGIONES VARIAE. 
4. OROGRAPHIA. 



3. HYDROGRAPHIA : LACUS, FLUMINA, FONTES. 



5. CLIMA. — 6. FLORA ET FAUNA PALAESTINENSIS. 



1. Palaestina, sic ex regione Philistinorum 
vulgo dicta, in sacris Litteris nuncupatur " terra 
Hebraeorum " (Gn 40, 15) vel « Israel ** (Jd 
19, 29), " terra Domini ** (Is 8, 8), " terra Deo 
carissima** (Sap 12, 7), "terra sancta ** (Zc 2, 12), 
" terra repromissionis ** (Heb 11, 9) etc, et est 
tractus Asiae anterioris, qui extenditur " a Si- 
done ad Gazam " (Gn 10, 19), " a Dan usque 
Bersabee " (1 Rg 3, 20j, " ab introitu Emath 
usque ad torrentem Aegypti ** (2 Par 7, 8) vel 
" ad mare solitudinis ** (4 Rg 14, 25), " a tor- 
rente Arnon usque ad montem Hermon ** (Js 
12, 1) et a mari magno seu Mediterraneo usque 
Salecham (cf. Nm 34, 5, 6, 7 ; Dt 3, 8, 10 ; 
Js 13, 14) : est igitur, iuxta recentiores, regio 
cuius latitudo attingit a 30o.55 ad 33«™.20' 
gradum in hemisphaerio boreali, longitudo vero 
orientalis a Greenwich est inter 37««> et 38»™. 
50'; superficies autem computatur ad 25124 km^. 

Igitur limites Palaestinae, quales describuntur 
Nm 34, 3-12 ; Ez 47, 13, 20 aliisque locis, sic 
enucleatius definiri possunt. Limes occidentalis 
est mare Mediterraneum seu ora maritima a 
torrente Aegypti zn w. el-^Arish, ad regionem 
Sidonis. Limes orientalis, iuxta Ezechielem, vi- 
detur linea recta, quae de termino territorii 
Damasci descendit meridiem versus dividens 
Auran et Galaad et attingens Arnon. Limes 
meridionalis, qui in Palaestina orientali est ipse 
torrens Arnon, in occidentali de extremitate au- 
strali maris Mortui per w. el-Fiqre et Ascensum 
Scorpionis venit in desertum Sin et Cades 



Barneam ; unde per Adar et Asemonam per 
venit ad torrentem Aegypti et mare magnum 
(cf. Js 15, 1-4). Limes tandem septentrionalis 
incipit a mari magno et per viam Hethalon r-r 
Adlun (?) venit Sedadam = ch. Serada in re- 
gione merg 'Aijun seu Rohob, in principio 
nempe vallis quae patet inter Hermon et Li- 
banum et quae haberi potest veluti via Emath 
ad Orontem (cf. Nm 13, 22) : transit deinde 
per Zefrona — ch. es-Sambarije ad nahr el- 
Ha^bani et terminos Damasci attingit. 

2. A septentrione ad meridiem, nempe a 
monte Hermon ad australes fines terrae, tota 
Palaestina distinguitur in tres regiones, mari- 
tima, montana et desertica. Haec interminabilis 
extenditur versus orientem et cum deserto ara- 
bico confunditur. Maritima est pars inferior 
orae orientalis maris Mediterranei, quae attingit 
a Cilicia usque ad Aegyptum et dififert ab ipsius 
orae superiori parte, a litore scilicet phoenicio, 
qiiod est veluti successio continua portuum et 
ideo navigationi aptissimum, in eo quod recta 
vadit versus meridiem uniformis et sabulosa 
nuUos habens portus naturales in refugium na- 
vium idoneos. Quo factum est ut mare non com- 
merciis sed segregationi incolarum potius in- 
serviret. Usibus tamen peculiaribus urbium et 
civitatum litoranearum, et piscationi magis quam 
negotiationibus, antiquitus aptati sunt opera et 
industria hominum portus nonnulli,veluti portus 
Acco, et recentior Khaifa. In Geographia 



— 13 — 



Slrabonis (XVI, 2, 27, 28) et in Scripturis 
memoria est portus Caesareae maritimae, quem 
Herodes ingenti opere aedificavit et a quo 
Paulus Romam profectus est (Ac 27, 2) ; necnon 
portus loppe, ad quem ratibus adducta sunt 
ligna cedrina et abiegna de Libano excisa et 
tenTpli Salomonici constructioni necessaria (2 
Par 2, 14), et quo lonas descendit ut fugeret 
in Tharsim a facie Domini (Jn 1, 3). Pariter 
vestigia portuum inveniuntur apud Dor zzr 
Tantura, lamniam, Azotum, Ascalonem et 
Gazam. Tandem regio montana valle quadam 
intersecatur plus minusve profunda et impervia, 
eaque dividitur in duas partes, quae Cisiordanica 
et Transiordanica appellari solent ex flumine 
lordane, quod in vallem defluit et a quo effbr- 
mantur et aluntur tres 

3. Lacus Palaestinae, nempe : 

a) Semechonitis (I. Flavius, B. I. IV, 1, 1) 
fortasse ** aquae Merom " (Js 11, 5, 7) = bahr 
el-Hule, cui circumstat terra quam Ulatham 
Flavius {Ant, I. XV, 10, 3) appellat. Habet 
6 km. long. et 5 latit. et est valde paludinosus 
et harundinibus consitus. 

b) " Mare Cenereth ** (Nm 34, 1) sive ** aqua 
Genesar ** (1 Mc 11, 67), " stagnum Genezareth " 
(Lc 5, 1), " mare Galilaeae " (Mt 4, 18) vel 
" Tiberiadis ** (Jo 6, 1) = bahr Tabarija. Est 
longum 21 km., latum 12 km. eiusque aequor 
sub aequore maris Mediterranei deprimitur 
m. 208. Est procellosum et piscibus abundans. 

c) " Mare Mortuum ** vel " mare solitudinis ** 
(Js 3, 16), " mare salis ** (Gn 14, 3) seu " sal- 
sissimum ** (Nm 34, 3, 12), " mare deserti ** 
(Dt 3, 17), ** mare orientale ** (Ez 47, 18) et 
ex copia bituminis et asphalti, quod ei quan- 
doque supematare videtur, ** lacus Asphaltites ** 
(Bell. I. VI, 8, 4) = bahr Lut, Longitudinem 
habet 76 km. et latitudinem maximam km. 15,7, 
et stat 394 m. subter aequor Mediterranei. Eius 
autem aqua est talis naturae tantaeque salse- 
dinis et densitatis, ut pisces etiam marini in 
eo moriantur, ut littus circumstans omni vita 
careat utque corpora, quae in ceteris aquis de- 
merguntur, veluti corpora hominum, in mari 
mortuo supematent. Lacus emissario caret;aquae 
vero, quas illi continuo infundunt lordanes 
ceterique adfluentes exhalationd perpetua, et ob 
nimium aestum copiosissima, absorbentur. 

Flumina Palaestinae. lordanis = sheriat 
eUKebire est fluvius princeps totius regionis. 
Efibrmatur coalescentibus in unum nahr Ba- 
nijas, nahr el-Leddan, nahr el-Hasbani, qui 
scaturiunt ex lateribus meridiano et occidentali 
montis Hermon. Nomen habet ex praerupto 
descensu, qui non modo ex sua origine ad lacum 
Tiberiadis, sed per totum cursum talis est ut 
navibus sit omnino impervius. Ab exitu ex lacu 
Tiberiadis usque ad mare Mortuum his praecipue 
adfluentibus augetur : 

A) Ex latere sinistro : 
a) Hieromix (Plin. H. N. V, 18) vel larmuk 



iz^ Sheriat el-Menadire, qui aquas Gaulanitis 
inferioris et Bataneae colligit et vehit. 

5)Xarith torrens (3 Rg 17, 3, 5) (?) ~: w. 
el-Jabis. 

c) W. A^lun vel Kefrengi. 

d) labboc = nahr ez-Zerqa, limes aliquando 
inter regna Sehon et Og (Nm 21, 24; Jd 11, 22) 
et postea inter Gad et Manasse orientalem 
(Dt 3, 16). 

e) W. Nimrin, 

j) W. Hesban, quae w. Kefren coniungitur 
et attingit infimum cursum lordanis. 
B) Ex latere vero dextero : 

a) Nahr Gialud, qui a fonte Harad (Jd 7, 
1) —. *ain Gialud ortum praecipuum habet. 

b) W. Fara. 

c) VaUis Achor (Js 7, 24, 26) — w. el-Kelt, 
quae fuit terminus septentrionalis tribus luda. 

Cum pontes, qui nunc ad transgrediendum 
flumen inserviunt, nempe gisr Benat laqub, 
gisr Mugiamije et gisr esh-Sheriat sint re- 
centioris originis, cumque ii quoque, gisr es- 
Semack et gisr Damije, quorum ruinae extant 
vel quomm memoria est, non ante romanomm 
tempora ascendant, in sacris Litteris vadorum 
frequens est mentio (Js 2, 7 ; Jd 3, 28 ; l2, 5 
etc), eommque praecipuomm locus est : 

a) ad fauces lacus Tiberiadis ; 

b) contra Beshan, in loco qui Bethbera 
(Jd 7, 24) vel Bethabara (Jo 1, 28) seu " locus 
transitus ** nuncupatur ; 

c) ad confluentiam labboc ; 

d) ad confluentiam w. el-Kelt ; 

e) in loco, qui el-Henu vocatur, nempe ad 
confluentiam w. Hesban. 

Praeter lordanem in mare Mortuum descen- 
dunt ab oriente : 

a) W. Zerqa Main, iuxta quam est fons 
thermalis Callirrhoe' m hammam ez-Zerqa. 

b) Amon == seil el-Mogib qui fuit terminus 
inter Israel (Dt 3, 8) et Moab (Nm 21, 13). 

c) W. el-Kerak, 

d) Aquae Nemrin (Is 15, 6) -~ w, Numera. 

e) Torrens Zared (Nm 21, 12) fortasse unum 
et idem cum torrente Salicum (Is 15, 7) ~ u*. 
el-Hesa. 

Cetera Palaestinae flumina, ea nempe quae 
in Mediterraneum defluunt et alicuius momenti 
sunt, recensentur : 

a) Nahr el-Qasimije qui limitem septentrio- 
nalem Palaestinae constituit. 

b) Belus (Pl. N. H. V, 19) — nahr Na'man. 

c) Cison (Jd 4, 7), aquae Mageddo (Jd 5, 
19) : ~ nahr el-Muqatta. 

d) Fluvius Labanath (Js 19, 26), Crocodilon 
(Plinius, H. N. V, 19) ~ nahr ez-Zerqa. 

e) Nahr el-Mefgir. 

f) Nahr Iskanderune. 

g) Meiarcon (?) (Js 19, 46) = nahr el-Auge. 
qui coUigit aquas etiam *' vallis amndineti ** (Js 
16, 8) — w. Qana. 

h) Nahr Rubin^ in quem influit w. Sarar. 
i) Nahr Sukrer. 



14 — 



l) W, Ghaze, in quam influit w, She-Va, 
fortasse torrens Besor (1 Rg 30, 9, 10, 21). 

FoNTES. Generatim Palaestina fontium pe- 
nuria laborat, ideoque incolis semper cordi fuit 
fodere puteos et cisternas, vel aedificare piscinas, 
ubi aquas pluviales vel ex soli absorptione stil- 
lantes coUigerent et reservarent. Celebres sunt in 
s. Litteris piscinae lerusalem (cf. Is 7, 3 ; 22, 9, 
11 etc), Gabaon (2 Rg 2, 13), Hebron (2 Rg4, 
12), Samariae (3 Rg 22, 38), Esebon (Cn 7, 4); 
necnon putei, quos foderunt Abraham et Isaac 
in Palaestina meridionali (Gn 26, 15r25), puteus 
lacob (Jo 4, 11, 12), puteus luramenti seu 
Bersabee (Gn 21, 31, 32) ; pariter cistema Sira 
(2 Rg 3, 26), cistema Bethlehem (IPar ll,18)etc. 
Sunt tamen fontes nonnuUi, et, praeter illos qui 
fluvionun sunt initium, intra fines Palaestinae 
in ss. Litteris memorantur : 

q) Fons Solis (Js 18, 17) =: 'ain el-Haud 
non longe a Bethania. 

b) Aenon iuxta Salim (Jo 3, 23) = umm 
eUOmdan, vel fontes in w, Fara. 

c) Fons Rogel (Js 15, 7) iz: bir Eijub prope 
lerusalem. 

d) Fons aquamm Gihon (2 Par 32, 30) — 
'ain umm ed-Dere^. 

e) Fons aquae Nephtoa(Js 15, 9) = 'ainLifta. 

f) Fons Taphuae (Js 17, 7) in finibus £phra- 
im et Manasse. 

g) Fons qui erat in lezrael (1 Rg 29, l) ~ 
'ain el-Maithe, 

h) Fons lerichuntis (4 Rg 2, 19-22) == 'ain 
eS'Sultan. 

i) *Ain Dirwe, ad quam, iuxta £u6ebium 
(Onom. ad v. Bethsur), fama est Philippum 
baptizasse £unuchum Candacis reginae (cf. Ac 
8, 26, 38). 

Notatu digni sunt etiam. fontes calidi (58o.C.) 
Callirrhoe (Ant. I. XVII, 6, 5) ~ hammam 
ez-Zerqa, £ngaddi (27o-C.) et el-Hammi (49o-C.), 
qui haud procul a lacu Tiberiadis cum aquis 
larmuk suas commiscet. Praeterea ^ain Urtas, 
cuius aquas Herodes adduxisse videtur usque 
Herodium ; et praesertim fontes £tham — ras 
el-*ain vel ^ain Sale, qui alit piscinas Salomonis 
— el-Burak, et cuius aquaeductus aquas templo 
lerosolymitano suppeditabat. Ad augendam au- 
tem copiam aquamm in usum urbis sanctae et 
templi, progressu temporis immissae sunt in 
ras el-*ain etiam aquae *ain Mdghareth, et *ain 
Arrub. Has Pilatus per aquaeductum bis cen- 
tum stadia longum lerasalem usque deducendas 
curavit (Ant. I. XVIII, 3, 2). 

4. MoNTES. Cum orientalis tum occidentalis 
Palaestina, si tantummodo excipias huc illuc 
camposquosdam,et oram maritimam, secus quam 
extenduntur plus minusve latae planities, inter 
quas notatu dignae sunt Saron (1 Par 27, 29) 
et Sephela (1 Mc 12, 38), est regio montuosa, 
cuius descensus in vallem medianam sunt 
praempti, planiores autem versus mare, planis- 
simi ad orientem contra desertum. 



In Cisiordanica distinguntur : 

a) montes Galilaeae, quorum pars orientalis 
nominantur montes Nephthali (Js 20, 7). 

b) montes Samariae (Am 3, 9) seu monte:» 
£phraim (Js 17, 15). 

c) montes Iuda(Js 11, 21)vel montana ludaeae 
(Lc 1, 65). 

Montes GaliLaeae extenduntur a merg 'Aijun 
ad planitiem magnam (1 Mc 12, 49) £sdrelon. 
quae interposita est inter montes Galilaeae et 
Samariae. Cacumina praecipua Galilaeae sunt 
g. Germaq (m. 1119), non longe ab urbe Safed 
quae est urbs sancta hebraeorum, et g. el-Arus 
(1073 m.). Notandum praeterea est ras el-Abiad 
promontorium album, quod protenditur in 
mare et in cuius latere incisae sunt scalae 
Tyrioram (Bell. lud. II, 10, 2). 

In Galilea autem inferiori sunt g. Turan 
(541 m.), mons beatitudinum (cf. Mt 5, 1 et ss. ) ~ 
qurn Hattin (m. 316) et celeberrimus omnium 
Thabor (Jd 4, 6) == g. et-Tor (565 m.), quem 
veneranda traditio designat tanquam montem 

transfigurationis D. N. I. C. Carmelus g. Mar 

Elias et nebi Dahi (m. 515) dictus etiam 
" Parvus Hermon **, qui tamen veluti propago 
montis Gelboe, ad Samariam saltem ex parte 
spectare videtur. 

Montes Samariae initium habent a montibus 
Gelboe (2 Rg 1, 21) = g. Foqua, quorum al- 
tissimus vertex est Sheck Barkan (518 m.), et 
perveniunt usque ad Nebi Samuil (m. 895), inter- 
positis planitiebus sahelArrabe, merg el-ghara>q^ 
el-Mahna, el-Lubban etc. Altissimum cacumen 
est Baal Asor (2 Rg 13, 23) - tell Asut (m. 1011). 
Celeberrimi vero sunt montes Garizim (Dt 27« 
12 ; Jo 4, 20) -g.et-Turr (m. 868) et£bal — 
g. Eslamije (m. 988) ^ montes scilicet bene- 
dictionum et maledictionum ** (cf. Js 8, 33). 

Montes tandem luda extenduntur usque ad 
fines australes Palaestinae. Cacumen summum 
est Sirat el-Bella (m. 1027) inter Hebron et 
Halut. Celebres autem sunt mons Olivaram 
(Zc 14, 4) seu Oliveti (Mt 21, 1) - g. et-Tur 
(m. 818), Herodion (Ant. I. XV, 9, 4) — g. el- 
Furkdis (m. 759) et Quarantana (cf. Mt 4, 1 
seqq.) ::- g. Qarantal (m. 98). In orientali 
autem plaga montium ludaeae extenditur de- 
sertum luda, cuius partes praecipuae sunt le- 
simon (1 Rg 23, 19) et solitudines Ziph, Maon, 
(1 Rg 23, 15, 24), £ngaddi(l Rg 24, 2), et Tecuae 
(2 Par 20, 20). Ibi est specus profundissimus 
8. Caritonis, qui spelunca OdoUam (2 Rg 23, 13) 
a nonnuUis reputatur. Non longe a lerasalem 
est vallis Raphaim (2 Rg 5, 18) ~ el-Buqeia. 

Regio transiordanica est, a monte Hermon ad 
Amon, continuus tractus montanus frequenter 
intersectus torrentibus et fluminibus valles ple- 
rumque profundissimas occupantibus. 

Pars septentrionalis, a monte Hermon ad 
larmuk, Gaulanitidem (Ant. G. IV, 5, 3) in el- 
Giolan constituit et est regio vulcanica, in qua 
tumulorum instar colles eminent. Praecipuus 



15 



inter hos est tell esh-Sheba altitudinem habens 
1294 m. Ad orientem autem Gaulanitidis ex- 
tenditur Batanea {Ant. G. XV, 10, 1) :i^ en- 
Nuqra^ Trachonitis (Lc 3, 1) __ el-Legia et 
Auranitis (Ant, G. XV, 10, 1) =: Hauran, cuius 
partem montanam Scriptura (Ps 67, 15) Selmon, 
Ptolemeus (V, 15) Asalmanum vocat. 

Inter larmuk et w. Hesban extenditur Galaad, 
quam regionem labboc torrens in duas partes 
dividit (Js 12, 2). Septentrionali hodie nomen 
est A^lun; meridionalis pertinet ad regionem 
quae el-Belka dicitur. Summi montes sunt G. 
Osha (m. 1096) et esh-Shemsani (m. 1052), qui 
non longe ab Amman adsurgit. 

Ad meridiem Galaad extenditur Moab, in 
cuius parte australi, ultra Arnon — seil el- 
Mogiby in regione nempe extra fines Palaestinae 
proprie dictae, eminent Qarat Shihan (m. 1058) 
et in meridie Giafar (m. 1200), Dat Ras (m. 1150) 
etc. ; citra Amon vero Eleale (Nm 32, 3) — 
ch. el *Al (m. 934) et montes Abarim (Nm 27, 
12) quorum summi sunt Nebo (Dt 32, 49) := 
en-Neba (m. 806) ; Phasga (Nm 21, 20) —Sciagha 
(m. 698) ; Baal Maon (Nm 32, 38) = Main 
(m. 861); Machaerus {Ant. I. XIII, 16, 3) ~ ch. 
el-Mukawer (m. 739). 

5. ClimA; In Palaestina duae potissimum anni 
tempestates distinguuntur, aestas, a mense Maio 
ad Octobrem et est periodus serenitatis et sic- 
citatis (cf. 1 Rg 12, 17 ; Pro 26, 1), et hiems, 
a Novembre adAprilem et est periodus imbrium 
et pluviarum. Pluviae autem maioris momenti 
et quae magis ad agriculturam conferunt sunt 
temporaneae et serotinae (cf. Dt 11, 14 ; Jr 5, 
24). Priores habentur mense Octobre ad finem 
vergente, alterae mensibus Martio et Aprili. Nix 
in montibus fere quotannis cadit, at plerumque 
post paucas horas funditur. Quantitas media 
aquae pluvialis in anno est lerosolymis 660 mm. 
Minor est in Saron et iuxta Tiberiadem. 

Prognosticum temporis ipse insinuat Dominus 
dicens : ** Facto vespere dicitis: Serenum erit; 
rubicundum est enim caelum ; et mane : Hodie 
tempestas ; mtilat enim triste caelum ** (Mt 16, 
2, 3). Pariter ** nubem orientem ab occasu.... 
nimbus sequitur " (Lc 12, 54 — cf. 3 Rg. 19, 43, 
44) ; austmm vero vel etiam eumm flantia ae- 
stum apportant (cf. Lc 12, 55). 

Temperies alia est in planitie maritima, alia 
in regione montana, alia denique in depressione 
lordanis. Media annualis in montana est 17o C., 
ad mare 22o C.,.in planitie lerichuntina 25o C. 



Ibi mense lulio calores ascendunt etiam in 
umbra ad 50o C. ; ibique messis tritici uno 
ante mense fit, quam quae in montana locum 
habet. Messis vero hordei, quae in montibus 
primis Mai diebus fieri solet, in planitie Hieri- 
contina iam Martio ad finem vergente locum 
habet. In deserto orientali, veluti in planitie 
Mesopotamica (cf. Gn 31, 40) inaequalitas aeris 
noctumae et diumae est maxima. 

6. FlorA et fauna. Silvae, quae aliquando 
frequentiores erant, iam non extant nisi in Ga- 
laad, in Gaulanitide, in Galilaea, in monte 
Carmelo et certis locis in Saron. Ibi crescunt 
praesertim quercus, terebinthus, pistacia, pinus, 
cupressus, ceratonia siliqua etc. ; secus cursus 
aquarum habentur platanus, populus euphra- 
tensis, oleander, laums nobilis ; in deserto au- 
tem tamarix mannifera, acacia, r6tama, sizyphus. 
Ad arbusta pariter referuntur balsamodendron, 
zaqqun, fortasse myrabolanum antiquomm, so- 
lanum sodomeum, quod malum Sodomae etiam 
vocatur, et anastatica hiericontina, vulgo rosa 
lericho appellata. 

£x arboribus fructiferis frequentissime oc- 
currunt oliva, malogranatus seu malus punicus. 
ficus, ficus sycomorus, amygdalus, pmnus, vitis ; 
in ora maritima citms aurata, citrus medica., 
palma phoenix, ficus indica etc. 

In agris coluntur hordeum et triticum, quae 
praesertim in Saron, in planitie Philistinomm, 
in Esdrelon et trans lordanem revera fructum 
trigesimum, sexagesimum et centesimum prae- 
•bent. Seritur etiam sorghum et mais. Inter 
legumina excellunt fabae, ceci, lentes, cepae etc. 

£x floribus, qui, hieme ad finem vergente. 
campos adornant memoratu digni sunt anemon 
quem Scriptura vocat lilium convallium (Cn 2, 
1), ranunculus, rosa, narcissus, crocus, tulipa, 
iris etc. 

Animalia domestica frequentiora suut bos 
taums, bos bubalus secus lacum el-Hule, equu8, 
asinus, camelus dromedarius, ovis laticaudata. 
capra hircus, canis, qui tamen est vagabundus. 
Bestiae ferae praecipuae sunt canis aureus, 
vulpis, lupus, hyaena, sus ferus. Pardus est 
rams, rarissimus ursus, extinctus penitus leo. 
Frequentes sunt gazella arabica et dorcas, circa 
mare Mortuum ibex sinaitica, ubique lepus. 
ericius, hystrix, perdix, cotumix,columba,turtur. 
ciconia, pelecanus ; aquila, vultur, milvus, ac- 
cipiter, falco, passeres etc; locustae, apes sil- 
vestres etc. 



— 16- 



Caput V. 

PALAESTINA TEMPORE PATRIARCHARUM ET REGUM 



1. DE PRISCIS HABITATORIBUS. — 2. DIVISIO PALAESTINAE INTER 12 TRIBUS ISRAEL. 

3. DE CETERIS PALAESTINAE DIVISIONIBUS. 



i. De priscis habitatoribus. — Inter antiquis- 
siiuos Palaestinae habitatores, quorum memoria 
est, notatu digni sunt Raphaim, Zuzim vel 
Zonsummim, Emin et Enacim, qui dicuntur 
" de stirpe gigantum " et erant proceritate 
corporis et fortitudine conspicui. 

Enacim sedes habebant circa Hebron (Nm 13, 
12) et in civitatibus Gaza, Geth et Azoto (Js 11, 
21, 22 ; 14, 12, 15 ; Jd 1, 20 etc), tantaque 
potentia et virtute poUebant ut exploratores 
terrae promissionis eorum terrore perculsi exi- 
stimarent contra tales defensores impossibilem 
esse Palaestinae occupationem et ab ea filios 
Israel averterent (Nm 13, 23, 29, 34). 

Ceteri quos, Chodorlahomor in Astaroth Car- 
naim et in Save Cariathaim debellavit (Gn 14, 5), 
si excipias Raphaim, quorum coloniae dififusae 
videntur non longe a lerusalem (cf. Js 15, 8), 
in territorio Philistinorum, praesertim in Geth 
(cf. 2 Rg 21, 22), et in regione quae postea fuit 
filiorum Ephraim (Js 17, 15), versati sunt in Pa- 
laestinatransiordanica, Raphaim in Basan, Zuzim 
et Emin in territorio quod, post eorum exter- 
minationem, in possessionem venit Ammoni- 
tarum et Moabitarum (Dt 2, 10, 20 seqq.). 

Palaestina tamen erat et fuit praecipuum Cha- 
nanaeorum domicilium, ideoque et ^' terra Cha- 
naan " frequenter nuncupata est (Gn 11, 31 etc). 

Chananaei autem in varias distinguebantur 
familias (Gn 10, 15-18), quarum septem obti- 
nuerunt regionem a Sidone usque Gomorrham 
et appellati sunt Hethaei, Gergesaei, Amorrhaei, 
Chananaei, Pherezaei, Hevaei et lebusaei. 

Chananaei, artiori acceptione nuncupati, mo- 
rabantur " iuxta mare et circa fluenta lordanis " 
(Nm 13, 30) necnon ** in vallibus " (Nm 14, 29). 

Amorrhaei cum Hethaeis et lebusaeis habi- 
tabant in montanis (Nm 13, 30), ideoque tractus 
montuosus Palaestinae meridionalis aliquando 
" mons Amorrhaeorum " (Dt 1, 7) vocatur. Sedes 
autem peculiares habuerunt in Asason Thamar 
" quae est Engaddi " (Gn 14, 7 - cf. 2 Par 20, 2), 
prope Sichem (Gn 48, 22), in Hebron (Gn 13, 18), 
lerimoth, Lachis, Eglon et lerusalem (Js 10, 5), 
imo in planitie ipsa, circa Accaron et loppe 
(cf. Jd 1, 36). Praecipua tamen eorum possessio 
fuit terra. transiordanica, nempe a torrente 
Arnon ad montem Hermon, ubi constituta sunt 



duo regna inter se per torrentem labJ^oc di- 
visa : regnum meridionale, cuius caput fuit & 
sebon (Nm 20, 33), habuitque regem SehoQ, «tre- 
gnum aquilonare, cuius urbs regia fuit Asthjirot 
(Js 9*, 10), et sub dominatione fiiit Og regis 
Basan. 

Hethaei, quorum terra originis extendebatur 
quidem ^ a fluvio magno Euphrate ad mare ma- 
gnum " (cf. Js 1, 4) et ab urbe Hemath usque 
ad montem Taurum, in Palaestina versati esse 
dicuntur circa Hebron (Gn 25, 9-10 ; Nm 13. 
30; Js 11, 3). 

Hevaei, diversi ab iis qui planitiem mariti- 
mam meridionalem habitaverant et a Philistaeis 
expulsi sunt (Dt 2, 23), sedes obtinuerant in 
Gabaon (Js 9, 7) et in Sichem (Gn 34, 2), sed, 
ut videtur, primarium domicilium habuerunt 
" ad radices Hermon in terra Maspha" (Js 11, 3 - 
cf. Jd 3, 3 ; 2 Rg 24, 7). 

lebusaeorum praecipua sedes erat lebus 
" quae altero nomine vocatur lerusalem ** (Jd 
19, 10), in iinibus luda et Beniamin posita 
(Js 18, 16, 18). . 

Gergesaei, quomm sedes accuratius determi- 
nari nequit, nonnuUis videntur nomen dedisse 
Gergesae, urbi trans Tiberiadis lacum positae 
(cf. Lc 8, 26, 37). 

Pherezaeos habitasse Bethel (Gn 13, 7) re- 
gionemque Sichemis conterminam (Gn 34, 30 ; 
Js 17, 18) necnon planitiem ^ in qua sitae sunt 
Bethsan cum viculis suis et lezrael mediam 
possidens vallem " (cf. Js 17, 14-16) Scriptura 
sacra tradit. 

Praeter Chananaeos, quos Dominus extir- 
pandos et delendos iusserat (Dt 7, 1, 2 ; 20, 
17 etc), inter Palaestinae habitatores cum citra 
tum ultra lordanem recensentur etiam : 

Moabitae et Ammonitae, contra quos populus 
Dei prohibitus est arma inferre vel quomo- 
documque bellum inire (Dt 2, 9, 19). Versa- 
bantur autem vel in meridiem Amon, vel iuxta 
Rabbath Ammon urbem Ammonitarum regiam. 

Cedmonaei (Gn 15, 19), qui vel a Cedma 
Ismaelis filio (Gn 25, 15), vel a regione Qdma 
nomen acceperant sita ad orientem maris Mortui. 
de qua mentio est in monumentis aegyptiacis. 

Agareni, ab Ismaelitis diversi, qui a sedifc is 
suis ad orientem Galaad a Ruben primo (1 Pir 



■^i^MMaMi 



— 17 



5, 10) deinde a Ruben, Gad et Manasse deturbati 
■ Bunt, profligati et omnibus suis possessionibus 
' spoliati (1 Par 5, 19-22). 

Horrhaei qui videntur habitasse aliquando in 

'. Sephela (cf. Dt 2, 23), habuerunt tamen pri- 

' marias sedes in montibus Seir, ubi exterminati 

, sunt a filiis Edom (Dt 2, 12, 22). 

' Amalecitae, qui habitabant in meridiem 

(Nm 13, 30) Palaestinae usque ad fines Aegypti 

(1 Rg 27, 8), non secus ac Chananaei, delendi 

omnino fuerunt (cf. Dt 25, 19 ; 1 Rg 15, 3) 

et a Davide reapse deleti sunt (1 Rg 30, 17 ; 

2 Rg 8, 12). 

Cinaei, qui vel de gente Madianita erant, vel 
cum Madianitis foedere coniuncti (cf. Gn 15, 
19; Jd 1, 16; 4, 11). 
! Cenezaei (Gn 15, 19), de quorum stirpe fuisse 

i- Caleb nonnulli credunt (cf. Js 15, 17). 

Philistaei, qui de Caphtor, videlicet, iuxta 
plures, de Creta insula oriundi, oram maritimam 
australem occupaverunt; deletis pristinis habi- 
tatoribus, ibique quinque satrapias vel topar- 
chias constituerunt, quae dominatae sunt in 
Sephela et in Negeb, et quarum caput fuerunt 
Gaza, Ascalon, Geth, Azotus et Accaron (1 Rg 
6, 17 ; Js 13, 3 etc). 

2. Divisio Palaestinae inter duodegim tri- 
Bus IsRAEL. — Transgressi torrentem Amon et 
devictis regibus Amorrhaeorum, nempe Sehon 
rege Esebon in pugna apud lasam (Nm 21, 21-25) 
et Og rege Astaroth in proelio, quod certatum est 
prope Edrai (Nm 21, 33), Moyses partitus est re- 
gionem transiordanicam inter tribus Ruben, Gad 
et dimidiam tribum Manasse, quae, cum peco- 
ribus abundarent ac vitam pastoriciam colerent, 
regionem iUam uberrimam et ad pascua gre- 
gum et armentorum aptissimam sibi postula- 
verant. 

Itaque filiis Ruben data est pars meridionalis, 
quae nempe a torrente Amon usque ad wadi 
Hesban^ et a mari Mortuo et extrema parte lor- 
danis usque ad desertum syriacum = el-Hamad 
extenditur (Nm 32, 34-38; Js 13, 15-23). 

Gad obtinuit terram ab Hesebon usque 
Mahanaim (Gn 32, 2, 22) et vallem ^ lordanis 
usque ad extremam partem qiiaris Cenereth ** 
(Js 13, 24-28). 

Manasse demum data est reliqua terra usque 
ad montem Hermon, universus scilicet Basan 
usque ad Hauran et septentrionalis pars 
Galaad, necnon circulus oppidorum Havoth 
lair (Js 13, 29-31). 

Tunc, occupata etiam regione cisiordanica, 
et debellatis regibus, qui in ea erant, losue 
cum Eleazaro accessit ad divisionem terrae et 
ad designationem territoriorum, quae in posses- 
sionem reliquarum tribuum, earum nempe quae 
suam partem nondum acceperant, cedere de- 
bebant. 

Filii luda obtinuerunt totam regionem me- 
ridianam, a lerusalem usque ad terminum au- 
stralem Palaestinae (Js 15, 5-12) eiusque urbes 



distributae erant in meridie (ib. 20-32), in cam- 
pestribus (33-47), in monte (48-60) et in de- 
serto (61-62). 

Filii Issachar, Zabulon, Aser et Nephthali re- 
gionem septentrionalem habuere; nempe Issa- 
char obtinuit partem in planitie Esdrelon (Js 19, 
17-23) ; Zabulon habuit eam regionem, quae 
postea fuit pars potissima Galilaeae inferioris 
(ib. 10-16), Aser et Nephthali reliquapi regionem, 
ita tamen ut Aser obtinuerit partem quae re- 
spicit mare Mediterraneum (Js 19, 24-31) ; 
Nephthali vero pars quae est contra lordanem 
et lacum Tiberiadis (Js 19, 32-39), addito in- 
super, ut creditur, pago commutatorio sito inter 
montem Tabor, lacum Tiberiadis et lordanem 
undique circumscripto a territorio tribus Za- 
bulon. 

Filiis Beniamin (Js 18, 12-28), Ephraim (Js 16, 
1-9) et Manasse occidentalis (Js 17, 7-11) re- 
liqua terra tradita est, regio nempe quae mediam 
Palaestinam occupat. 

Dan autem possedit tractum qui est in sep- 
tentrionali parte terrae Philistinorum ad occi- 
dentem luda, Beniamin et Ephraim (Js 19, 
40-46). Huic territorio, conspicuo quidem soli 
fertilitate sed minimo superficie, accesserunt 
postea urbes Hirsemes et Esthaol, iam pridem 
adsignatae filiis luda (cf. Js 15, 10, 33 ; 19, 40), 
et urbs loppe, quae in territorio Ephraimitico 
fortasse erat posita. 

Pariter filiis Simeon segregatae sunt in parte 
meridiana tribus luda 17 vel 18 urbes cum 
villis earum (Js 19, 1-8 ; 1 Par 4, 28-33). 

Demum "^ urbes separatae sunt filiis Ephraim 
in medio possessionis filiorum Manasse ** (Js 16, 
9) et e converso Manasses obtinuit urbem 
Doram sitam in territorio Aser, necnon Bethsan, 
leblaam, Endor, Thenac et Mageddo cum viculis 
suis ex territorio Issachar (Js 17, 11). Aliunde 
Dan, angustioribus finibus compressus et artatus 
in monte ab Amorrhaeis (Jd 1, 34), ascendit 
in extremam Palaestinam aquilonarem ad ra- 
dices montis Hermon et pugnans contra Lesem 
cepit eam nomenque eius vocavit Dan (Js 19, 47). 

Sola ex tribubus Israel tribus Levi non ha- 
buit proprium territorium, sed dispersa est 
inter omnes tribus (cf. Gn 49, 7), ex quarum 
possessionibus adsignatae sunt Levitis urbes 48 
ad habitandum et suburbana earum ad alenda 
iumenta. Et quia ex filiis Levi, Gerson nempe, 
Caath, et Merari, tres ortae erant familiae prin- 
cipaliores, secundum has familias distributae 
sunt urbes leviticae. Itaque filiis Caath ex stirpe 
Aaron, scilicet iis qui sacerdotio fungebantur, 
attributae sunt de tribubus luda, Simeon et 
Beniamin tredecim civitates, quae ideo vocatae 
sunt urbes sacerdotales ; reliquis filiis Caath, 
qui non sacerdotio sed minoribus, id est le- 
viticis ministeriis addicti erant, datae sunt 10 
civitates de tribubus Ephraim, Dan et de 
dimidia tribu Manasse occidentalis. Filiis 
Gerson adsignatae sunt tredecim civitates de 
tribubus Issachar, Aser, Nephthali et Manasse 



18 — 



trans lordanem. Filiis denique Merari duodecim 
urbes datae sunt de tribubus Ruben, Gad et 
Zabulon (Js 21, 1-8). 

£x hisce civitatibus leviticis autem separatae 
sunt sex urbes refugii seu fugitivorum, quarum 
tres, Cedes in Galilaea montis Nephthali, Sichem 
in monte Ephraim et Hebron in monte luda, 
erant citra lordanem ; reliquae vero, Bosor de 
tribu Ruben, Ramoth in Galaad de tribu Gad, 
et Gaulon in Basan de tribu Manasse, erant in 
Palaestina orientali (Js 20, 1-8). 

Denique losue filio Nun data est in pos- 
sessionem Thamnath Saraa in monte Ephraim 
(Js 19, 49-50), ibique habitavit. 

3. De ceteris Palaestinae divisionibus. — 
Etsi divisio totius Israel in tribus ratione ethno- 
graphica diu permansit et a principibus tribuum 
(cf. Nm 1, 44 sqq.), lege haereditaria (cf. Nm 36, 
2) et tabulis genealogicis (cf. 1 £s 2, 62) sedulo 
custodita est, non modo post constitutum re- 
gnum, sed etiam tempore exsilii (Tb 1, 9 ; Est 
2, 5 ; 1 £s 8, 1), imo temporibus quoque Christi 
(Lc 2, 36; Mt 19, 28) et Apostolorum (Rm 11, 
l ; Ap 7, 5 etc.) ; ratione topographica sensim 
obsolevit, sive quia, regnante David, limites 
Palaestinae dilatati sunt, (cf. 2 Rg 8, 3 etc.) 
sive praesertim quia, Salomone et Roboamo 
regibus, aliae divisiones invaluerunt, quae vel 
administrationi rei publicae et solutioni tribu- 
torum magis conferrent et satisfacerent, vel 
(^onditioni politicae satius responderent. 

lamvero Salomon rex ita ordinavit regnuni 
suum ut totum in duodecim divideretur re- 
giones a totidem praefectis gubernandas, ita ut 
singulae singulis mensibus quae necessaria erant 
pro aula regia suppeditarent (3 Rg 4, 7-19). 
Regionum, in quas tunc divisa est terra, veri- 
similiter tales sunt ambitus : 

1. Mons* Ephraim. 

2. Regio ad occidentem luda et Beniamin, 
circa Bethsames. 

3. Occidentalis pars tribus luda versus Se- 
phelam. 

4. Saron a Carmelo ad loppem. 

5. Planities Esdrelon usque Betbsan et vici- 
nia eius. 

6. Galaad orientaiis sive trans sive citra 
labboc. 

7. Galaad occidentalis, ea scilicet pars quae 
valli lordanis propinquior est et imminet. 

8. Terra Nephthali. 

9. Terra Aser. 

10. Territorii Issachar pars septentrionalis. 

11. Reliquiae territorii Gad meridionalis una 
<'iim terra Ruben. 

12. Terra Beniamin. 



Tempore autem Roboami factum est schisma 
et decem tribus ab eius subiectione recesse 
runt, electo sibi rege leroboamo. Hinc divisio 
longe maioris momenti invecta est in regnuni 
luda et regnum Israel (cf. 3 Rg 12, 1 sqq.). 

Regnum Israel, regnum etiam Ephraim vel 
Samariae (cf. Os 10, 7) appellatum, cuius ter- 
mini frequenter insinuantur verbis " a Bethel 
ad Dan " (3 Rg 12, 29; 4 Rg. 10, 29), praeter 
mediam et septentrionalem Palaestinam cisior- 
danicam, possidebat ultra lordanem terram quae 
a Syria Damasci extendebatur usque ad Moaii. 
Moab ipse a temporibus David (2 Rg 8, 2) 
regibus Israel subiectus vel tributarius erat (cf. 
4 Rg 3, 4-7). 

Regni Israel urbes regiae fuerunt tempore le- 
roboami I, Sichem (3 Rg 12, 25) et Thersa 
(3 Rg 14, 17) ; regnante vero Amri, Samaria 
(3 Rg 16, 23), quam Achab cuni lezrael com- 
mutavit (3 Rg 18, 45). 

Regnum meridionale seu luda, cuius caput 
fuit lerusalem, possedit praeter territorium luda 
et Simeon urbes plurimas in territorio Beniamiu 
et Dan, nempe in Beniamin totam plagam me- 
ridianam (2 Par 11, 10), in Dan autem saltem 
civitates Saraa et Aialon, quae a Roboamo 
munitae dicuntur (2 Par 11, 10). E converso 
in Sephela et usque ad mare dominati sunt 
Philistaei. Praeterea, saltem usque ad loram 
regem (cf. 4 Rg 8, 20), possedit etiam Idumaeam 
seu montes Seir vel Edom, totam scilicet re- 
gionem montanam quae a mari Mortuo exten- 
ditur usque ad sinum Aelaniticum et cuius 
civitates praecipuae fuerunt Petra seu Sela aut 
lechtehel (4 Rg 14, 7), Phunon (Nm 33, 42) 
ubi erant metallorum fodinae ; Bosra (Gn 36, 
33 ; Is 34, 6 etc), Thophel (Dt 1, 1) et, iuxta 
mare, Aelath et Asiongaber (Dt 2, 8), ex quarum 
portubus Solomonis classes proficiscebantur iit 
in Ophir navigarent (3 Rg 9, 26-28). 

Fines inter duo regna, quae in regione orieii- 
tali erant fines Moab et Edom, seu, ut videtur 
(cf. Am 6, 14), torrens Zared ; in regione occi- 
dentali, propter frequentes lites et bella inter 
luda et Israel, valde disputati sunt et varii 
fuerunt, urbesque finitimae, veluti, Rama. 
Maspha, Geba (3 Rg 15, 16-22), imo ipsa Bethel, 
lesana et Ephron (2 Par 13, 19 ; 15, 8) quan- 
doque ab unius regis in alterius dominiuni 
transierunt. 

Tandem, corruentibus regnis Israei (an. 722 
a. Ch.) et luda (a. 588 a. Ch.), invaluit et ol)- 
tinuit nova divisio Palaestinae in ludaeam, Sa- 
mariam, Galilaeam et Peraeam eaque perse\p- 
ravit etiam temporibus Christi et Aposto- 
lorum. 



Caput VI. 

PALAESTINA NOVI TESTAMENTI 



1. PRAENOTANDA QUAEDAM. — 2. TETRARCHIAE ARCHELAI ET lUDAEAE PROCURATORUM ROMANORUM 
TERRITORIA. — 3. TETRARCHIA HERODIS ANTIPAE. — 1 TETRARCHIA PHILIPPI. — .=5. DECAPOLIS ETCIVITATES 
AUTONOMAE. 



1. Primo ineunte saeculo post Christum natum, 
Palaestina, nempe regio quae, iuxta Scripturam, 
a torrente Aegypti ad introitum Emath, a Dan 
usque Bersabeam, a monte Hermon ad torrentem 
Amon extenditur, plures provincias,complecte- 
batur indole et genio gentium, a quibus cole- 
bantur, diversas et varias. Nominantur Idumaea 
et Daroma cum qua plerumque coincidere vi- 
detur, ludaea, ora maritima ' seu litus maris 
ab urbe Raphia ad Dor, Samaria, Galilaea, 
Phoenicia meridionalis, Peraea, Ulatha et Panea, 
quae Ituraeam australem constituebant, Gaula- 
nitis, Batanaea, Trachonitis et Auranitis, in quas 
regnum Basan dilapsum est, et Decapolis ; quae 
quidem exceptis tamen Decapoli et Phoenice, 
etsi paucis ante annis unitatem . politicam con- 
stituerent, iam in parvos principatus distributae 
erant. 

lamvero Herodes M. moriens (an. 4 a. Ch.) 
haeredes suos nuncupaverat filios Archelaum, 
Herodem Antipam et Philippum, sororemque Sa- 
lomen. Huic possessionem tradidit urbium Pha- 
saelis et Archelaidis in valle lordanis, Azoti 
et lamniae in litore maris ; Archelaum consti- 
tuit regem in Idumaeam, ludaeam et Samariam; 
Antipae dedit Galilaeam et Peraeam ; Philippo 
vero Ituraeam, et Trachonitidem annexasque 
provincias. Urbes autem Gaza et Raphia cum 
Phoenicia et provincia Syriae proconsulari, 
Hippus vero et Gadara cum Decapoli a Romanis 
iunctae sunt. Anno vero decimo principatus 
sui et sexto p. Ch. n. Archelaus criminatus 
tyrannidis et crudelitatis in subditos exsilio 
damnatus est, provinciamque ipsius procuratores 
romani gubemandam suscepemnt, eamque, bre- 
vissimo excepto tempore, ab anno nempe 41 ad 
44, quo Agrippa I regnavit in Palaestinam 
universam, tenuerunt usque ad annum 70, 
quando scilicet post iudaicam insurrectionem 
ludaea a Syria proconsulari independens pro- 
vincia nuncupata Provincia Syria Palaestina 
creata est, et legatis propraetoribus gubemanda 
tradita. 

Hic igitur agendum est de tetrarchiis filiorum 
Herodis ceterisque principatibus, inter quos di- 
screta est Palaestina tempore Christi et Apo- 
stolorum. 



2. Tetrarchiam Archelai constituebant Idu- 
maea, ludaea et Samaria. 

Idumaea quae in veteri Testamento unum et 
idem esse videtur cum montibus Seir, qui a mare 
Mortuo ad sinum Aelaniti«;um extenduntur, 
in novo Testamento vel latius extenditur vel 
potius regionem aliam designat. Videntur enim 
tempore exsilii Idumaei pressi et coartati a 
Nabataeis occupasse Palaestinam australem ip- 
samque Amalecitamm regionem (cf. Ant. I. II, 
1, 2) suosque extendisse fines usque Masadam 
{Bell. I. II, 22, 2), Hebron (ib. IV, 9, 7), Alu- 
lam TT Halul (ib. IV, 9, 6), Bethsuram (Ant. 
L XII, 9, 4), Maresam (Bell. I. I, 2, 6), Gazam 
(Ant. I. XV, 7, 9), Ascalon (ib. V, 1, 22). Tandem 
a lohanne Hyrcano subiecti, ne patriam amit- 
terent, circumcisionem, leges et mores ludaeo- 
mm suscepemnt (Ant. I. XIII, 9, 1), tantaraque 
in rem publicam Hebraeomm auctoritatem adeptl 
sunt, ut Antipater Idumaeus a Caesare crearetur 
totius ludaeae procurator eiusque filius Herodes 
in universam Palaestinam post ipsius mortem 
regnaret. 

Iudaea igitur, prout hic sumitur, non est pro- 
vincia quae complectitur meridionalem partem 
Palaestinae cisiordanicae, de qua etiam los. 
Flavius (Bell. I. III, 3, 1-5) loquitur, sed regic» 
inter Samariam et Idumaeam et cuius urbes in 
extremo meridie videntur fuisse Engaddi, Thecoa 
Bethletepha, Azotus, lamnia, etc. (cf. Bell. I. 
III, 3, 5 ; IV, 9, 5 ; 8, 1 ; 3, 3 ; Ant. I. XII, 7, 
4). Ipsius autem fines septentrionales, qui iuxta 
Talmud (Neubauer, Geogr. du Talmud, V^S^- 
57, 73, 86) comprehendebant Antipatridem, 
secundum losephum extendebantur usque ad 
Coraeam, Acrabattam et Anuath Borcaeum (cf. 
Bell. I. I, 6, 5 ; II, 12, 4 ; III, 3, 5). 

ludaea hoc eodem tempore divisa est, te- 
stibus Plinio (Hist, N. V, 14, 70) et losepho 
(Bell. I. III, 3, 5), in toparchias undecim, quamm 
haec sunt nomina : lemsalem ( - Orine), Gophna. 
Acrabatta, Thamnata, Lydda, Ammaus, Pella. 
seu potius, iuxta losephum, Bethletepha, Idu- 
maea, Engaddi, Herodion, lericho. 

Samaria, ex nomine urbis regiae regni Israel 
appellata, est provincia media inter ludaeam et 



— 20 



Galilaeam. Extendebatur autem usque ad Gi- 
neam, quae dicitur ^*' vicus in confinibus Sa- 
mariae et magni campi sita ^ {Ant, L XX, 6, 1). 
In Samariam iam saeculo VIII ante Ch. n., pro 
Israelitis in captivitatem abstractis, coloni ad- 
ducti sunt de urbibus Syriae et Babyloniae lin- 
gua, religione et moribus alieni (4 Rg 17, 24 ; 
18, 34), ideoque plus miniisve ludaeis hostiles 
et exosi (cf. Ecli 50, 28 ; Jo 4, 9) : ex quo factum 
est quod, etsi soli natura et ingenio Samaria a 
ludaea nihil differet, segregata semper exstitit 
a ludaeorum consuetudine et societate. 

3. Tetrarchia Herodis Antipae Galilaea et 
Peraea constabat. Urbs autem princeps erat 
Tiberias ad lacum Genezareth. Galilae^ autem, 
quae olim complectebatur territoria Aser, Neph- 
thali, Zabulon et partem praecipuam territorii 
Issachar, extendebatur a campo magno itsque 
ad Libanum (Ant. I. V, 1, 22) ; tempore autem 
Christi Domini videtur contraxisse limitem sep- 
tentrionalem citra Cedes z=: Kades^ ** castrum, 
iuxta losephum, Tyriorum ^, comprehendebat 
tamen Giscalam — el-Gish, quae dicitur ** oppi- 
dulum Galilaeae ^ {Bell. I. IV, 2, 1). Ad orientem 
vero limes erat lordanis et lacus Genezareth, fre- 
quenter appellatus etiam ** mare Galilaeae." 
(Mt 4, 18 etc). Ad occidentem tandem, versus 
Phoenicen, extremae urbes erant Cabul et Baca 
(cf. Bell. I. III, 3, 1). Dividebatur autem in 
Galilaeam inferiorem et superiorem et utriusque 
limes, iuxta Talmud (Neubauer, 1. c, p. 178), 
erat Capharanania — Jte/r*-^iian, linea scilicet 
recta quae ab urbe Acco proficiscens Ramam 
et Saphet attingit. 

Peraea, quam evangelistae ** trans lorda- 
nem ^ (Mt 4, 15, 25 etc) vocant, iuxta losephum 
{Bell. L III, 3, 3) ** in longitudinem a Machae- 
runte ad Pellam, in latitudinem vero a Phila- 
delphia extendebatur usque ad lordanem. Finis 
ergo aquilonaris erat Pella ; occidentalis lor- 
danis, meridionalis Moabitis ; orientalis vero 
Arabia, Esebonitis (?), Philadelphia et Gerasa **. 
Philadelphiam tamen et Gerasam, non ad Pe- 
raeam proprie dictam, sed ad Decapolim perti- 
tinuisse notum est. 

4. Tetrarchia Philippi, quae easdem provin- 
cias complectebatur quas in hac plaga HerodesM. 
in dominium habuerat, nempe Batanaeam, Tra- 
chonitidem, Auranitidem, Gaulanitidem et Pa- 
neadem, compendiose quidem non tamen per- 
peram a s. Luca describitur, ubi Philippum 
dicit ** tetrarcham Trachonitidis et Ituraeae " 
(3, 1). 

Ituraeam autem, de qua in evangelio sernio 
est, non esse Ituraeam septentrionalem, ad 
quam pertinebant Libanus, planities Massyas 
et Antilibanus cum Hermon, sed meridionalem, 
quam constituebant Ulatha =: ard eUHule et 
Paneas, et cuius urbs princeps erat Caesarea 
Philippi, probabilis est sententia. 

Trachonitis vero, etsi nomen est reapse pro- 



prium regionis asperae, lapidibus obrutae et 
spleluncis abundantis, quae nunc eULegia di- 
citur et cuius metropolis, ut inscriptiones osten- 
dunt (C J. Gr. n. 4451) erat Phaene -zrz el- 
Musmijey apud s. Lucam totam tetrarchiam 
denotat, quod quidem est genus scribendi com- 
mune ipsi losepho, qui aliquando {Ant. L XVIII, 
5, 4) loquitur de ** Philippo.... tetrarcha Tra- 
chonitidis ^, etsi aliis locis ad eandem tetrarchiam 
referat etiam Batanaeam, Auranitidem {Bell, I. 
II, 6, 3), Gaulanitidem et Paneadem {Ant, L 
XVII, 8, 1). 

Batanaea, inquo nomine habetur vestigium 
nominis Basan. Basan tamen totam regionem 
designabat quae est inter Hermon et larmuk ; 
Batanaea vero solam regionem indicat quae 
est inter Trachonitidem et nahr eUAllan et 
quae hodie en-Nuqra appellatur. 

AuRANiTis fuisse videtur regio quae extende- 
batur ad meridiem Trachonitidis et quae vel 
totum gehel Hauran, vel saltem ipsius declivia 
occidentalia et australia comprehendebat. 

Gaulanitis tandem quae ab urbe Gaulon 
(Dt 4, 43 ; Js 20; 8) nomen sumpserat, extende- 
batur adorientemlacusGenezarethfortasse usque 
ad nahr el-Allan, luxta losephum {BelL L IV, 
1, 1), distinguebatur in Gaulanitidem inferiorem 
et superiorem. 

5. Decapolis. Praeter Peraeam et regiones te- 
trarchiae Philippi ultra, lordanem extendebatur 
territorium sub directo et supremo imperio 
Romanorum existens et legati Syriae vigilantiae 
concreditum. Tale territorium erat confoederatio 
quaedam plurimarum civitatum hellenistarum 
— ab initio decem erant — , quae anno 64 a. 
Ch. n. a dominio ludaeorum subtractae, sin- 
gularibus iuribus Qt certa autonomia instructae 
erant. Praeter linguam et culturam etiam in- 
stituta civilia et religiosa graecorum susceperant 
et ostentabant. Earum nomina sunt : 

1. Damascus, quae possessio facta est Roma- 
norum ab anno 64 a. Ch. ad 38 p. Ch., quando 
in dominium Aretae IV regis Nabataeorum 
venit (cf. 2 Cor 11, 32). Caput erat regionis 
Damascenes. 

2. Hippus =r: qalat eUHosn caput territorii 
Hippenes a Pompeo liberata transiit, imperante 
Augusto, in dominium Herodis M., quo defiincto, 
in foederationem decapolitanam rediit. 

3. Scythopolis, unica ex urbibus decapolitanis 
citra lordanem sita magno erat praedita terri- 
torio eique vici et villae non pauci subicie- 
bantur. Urbs erat antiquissima et notissima, 
eiusque s. Litterae et antiqua monumenta sub 
nomine Bethsan ziz Beisan, frequenter verba 
faciunt. 

4. Pella ~ Tabaqat Fahil in limite septen- 
trionali Peraeae, quae ab Alexandro M. condita 
dicebatur, vel saltem fuit ipsius natalis urbis 
nomine decorata. 

5. Gadara rrz Mukeis, Gadaram losephus 
{Bell. L rV, 7, 3) metropolim Peraeae appellat. 



— 21 



ubi tamen Peraea nomen sensu latissimo stt- 
mendum est. 

6. Dium non longe a Gerasa. 

7. C^rasa ~~ Gerash, appellata aliquando 
Antiochia ad Chrysorrhoam. 

8. Philadelphia, olim Rabbath Ammon, nunc 
^mmafiappellata, etaPtolemaeo II Philadelphio 
8UO nomine nuncupata. 

9. Raphana vel Raphon (1 Mc 5, 37) zz: 
er-Rafe. 

10. Ganatha, de qua fortasse et Scriptura 
loquitur (Nm 32, 42 etc). 

Hisce urbibus, quas Plinius {Hist, N, V, 18, 
74) Decapoli adnumerat, Ptolemaeus (Geogr. 
V, 14) novem alias addit, Heliopolis, Abila 
cognomine Lysaniae, Gonna» (?) Ina... Samulis, 
Abida (Abila), Gapitolias (= Bet Ras), Adra 
(= Edrei) et Gadora (= es-Salt (?) ) quarura 



tamen nonnullae veluti Heliopolis, Abila Ly- 
saniae, Gonna et fortasse Ina ad Goelesyriam 
certe adscribendae sunt. Damascene autem a 
reliquo territorio Decapoleos interposita tetrar- 
chia Philippi dividebatur ; pariterque Raphana 
per modum coloniae in Batanaea erat. 

Instar urbes Decapoleos non paucae civitates 
hellenisticae in Palaestina huc, illuc habebantur. 
Tales erant urbes quae in dominium Salomes 
venerant et illae quae in ora marittima praesidi 
Syriae directe subiciebantur, velutiRaphia, Gaza, 
Anthedon, Ascalon, Dora etc. 

Finitimi autem Palaestinae populi contra 
meridiem et contra orientalem plagam erant 
Nabataei, quorum regnum iuxta losephum 
(Ant, I, I,' 12, 4) ab Euphrate usque ad mare 
Rubrum extendebatur ; aquilonem versus vero 
Phoenices de quibus iam fuit sermo. 



Gaput VII. 

lERUSALEM 



1. SITUS. — 2. AQUAE. — 3. MURI. 
LOCUM OBTINET TEMPLUM. 



4. PORTAE ET TURRES. — 5. AEDIFICIA, INTER QUAE PRAEOPUUM 



1. lerusalem, aliquando lerosolymae (1 Mc 1, 
14 etc.) et in plerisque codicibus Hierusalem vel 
Hierosolyma dicta, est illa ** famosa iu*bs ^ (Ta- 
citus, Hist, 5, 2) '•*' longe clarissima urbium O- 
rientis non ludaeae modo ** (Plinius, Hist, N, 
V, 14, 70) quam Hebraei, Ghristiani, Islamitae 
sanctam vocant et quae in libris sacris passim 
appellatur " civitas Dei ** (Ps 86, 3), " urbs 
sanct^s,** (Dn 9, 24), *' Salem ** (Ps (hebr.) 76 
3), " Sion ** (Ps. 50, 20) ; temporibus vero Ha 
driani *' Aelia ** vel " Golonia Aelia Gapito 
Hna **. Fuit primitus urbs vel arx lebusaeo 
rum ideoque etiam lebus (Jd 19, 11 etc.) dicta 
deinde urbs regia David regumque ludae 
centrum politicum et praesertim religiosum non 
modo Hebraeorum Palaestinensium, sed eorum 
etiam qui in universo orbe erant dispersi. 

Sita in medio terrae, in vertice montium, 
qui hinc inde descendunt vel ad mare vel ad 
vallem lordanis, occupat situm valde inaequa- 
]em, septentrionali latere cum regione conter- 
mina cohaerentem et tribus reliquis lateribus 
per profundas valles a circumiacentibus regio- 
nibus distinctum. Vallis orientalis, quae situm 
lerusalem a monte Olivarum et a monte Scan- 
dali separat, vocatur diversis momentis w, eU 
Gioz^ w, sitti Maryam, et w, en-Nahr, vel com- 
muniter vallis Gedron ex torrente qui eius pro- 
fundum occupat, vel etiam vallis losaphat. Vallis 
e contra quae urbem cingit ab occasu solis et 
meridie et quae eam disiungit a monte Mali 



Gonsilii, w. eUMes in parte superiore, in infe- 
riore parte, antequam nempe cum w. en-Nahr 
commisceatur, w. er-Rahahi nomen accipit et 
illa est quae antiquitus Vallis Ennom (Js 18, 
16), unde Gehenna nomen ortum est, vel etiam 
convallis filii Ennom (4 Rg 23,10) vel Benennom 
(2 Par 28, 3) dicitur. TertiavaUis, quam losephus 
(Bell, L V, 4, 1) Tyropaeon sive caseariorum. 
vocat nunc equidem parum perspicua, alias satis 
profunda, dividit situm, super quem urbs aedifi- 
cata est, in duos colles praecipuos, quorum occi- 
dentalis eminentior est et latior. Uterque autem 
vallibus tenuioribus et transversis dividuntur^ 
ita ut merito dici possit urbem super quattuor 
coUes aedificatam esse. Eorumque nomina ho- 
dierna sunt mons Sion et Golgotha in parte 
occidentali, Moria et Bezetha in parte orientali, 
eisque fere respondent quattuor regiones urbis 
ex quattuor gentibus, quae eas nunc habitant. 
nomen accipientes, nempe in parte occidentali 
Armeniorum et Ghristianorum, in parte vero 
orientah ludaeorum et Mahumeti sectatorum. 

Inter duos coUes principaliores vero pons 
erat, quo fac-ilius de uno in alterum transitus 
reddebatur, eiusque vestigia adhuc exstant in 
arcu Robinson dicto. 

2. Etsi Strabo(XVI, 2,36, 40) lerusalem "intus 
aquis abundantem exterius omnino siccam ^' 
dicat, fontibus penitus caret, fonsque aquae 
subter limen templi ad orientem egredientis, de 
quo loquitur Ezechiel (47, 1-12), est imago pro- 



2* 



22 



phetica et symbolum non fons verus. Sunt e 
converso putei, qui aquas paulatim percolantes 
excipiunt, suntque cisternae et piscinae, et ali- 
quando fuerunt aquaeductus, qui vel ex w, 'Ar- 
rub, vel ex piscinis Salomonis prope Etam, vel 
ex birket Mamilla aquas urbi suppeditabant. 
Cistemae praesertim abundant, vixque ulla do- 
mus est quae cistema careat; in Templo autem 
innumerae, inter quas pleraeque capacissimae, 
habebantur. Inter piscinas, praeter Bethesdam 
vel Bethsaidam quinque porticus habentem (lo 
5, 2) iuxta portam probaticam (2 Es 3, 1, 31) 
sitam, et piscinam Siloe (lo 9, 7, 11), quae 
erat in infima parte Tyropoeon (Bell. L V, 4, 
1) ad ostium illius canalis subterranei sita, qui 
a fonte Dominae Mariae, nempe a Gihon de- 
ducebatur intra muros antiquae urbis (cf. 2 Par 
32, 30 ; Ecli 48, 16) et cognomine piscina regis 
(2 £s 2, 14 hebr.) nuncupabatur ; nunc memoria 
dignae sunt intra muros piscinae quae vocantur 
birket Hammam el-Batraq quae cum Amygdalo 
(BelL I. y, 11, 4) comparatur, et birket Israin 
prope portam quae ducit ad Gethsemani ; extra 
muros vero birket es-Sultan in via quae Bethle- 
hem ducit ; birket Mammilla quae cum Serpen- 
tium piscina (BeH. J. V,3,2), non verocum piscina 
superiori (Is 7, 3 ; 36, 2) comparatur et birket 
sitti Maryam prope portam eiusdem nominis. 
Pariter extra muros est fons intermittens ^ain 
sitti Maryam vel umm ed-Dara^ sub clivo O- 
phel in latere occidentali vallis Cedron, per 
aquaeductum cum piscina Siloe communicans. 
Hunc esse fontem Gihon (3 Rg. 1, 38) vel " su- 
periorem fontem aquamm Gihon ** (2 Par 32, 
30) nunc fere omnes conveniunt. A Gihon haud 
longe erat fons Rogel (cf. 3 Rg 1, 9, 40, 55) 
ultra hortus regis (losephus, Ant, I. VIII, 14, 4) 
situs, nempe, iuxta communem sententiam, ubi 
nunc est bir Eijub, 

3, MuRi. — Communiter post Fl, losephum 
(Bell, L V, 4, 1 eqq.) triplex mums distingui- 
tur, quorum primus Davidi et Salomoni adscri- 
bitur, alter Ezechiae et Manassi ; tertium vero 
regibus Agrippae I et II. 

Post captam arcem lebusaeomm, quae in coUe 
orientali insedisse creditur, rex David regiam 
suam ex Hebron lemsalem transtulit " aedi- 
ficavitque urbem in circuitu a Mello usque ad 
gyrum ; loab autem reliqua urbis extmxit ** 
(1 Par 11, 8) ; Salomon autem collem templi 
urbi addidit et firmissimis moenibus instmxit 
(cf. 3 Rg 3, 1 ; 9, 15). Murus autem, ut losephi 
verbis utar, " a turri cui nomen est Hippico 
ad eam quae dicitur Xystus pertinens ; deinde 
curiae coniunctus in occiduam templi porticum 
desinebat. Parte autem altera ad occidentem 
ex eo loco (turri Hippico) ductus, per eum qui 
vocatur Bethso descendens in Essenorum por- 
tam: deinde supra fontem Siloam in meridiem 
flexus, atque inde rursus in orientem versus 
qua stagnum Salomonis est, et usque ad locum 
pertinens, quem Ophlam vocant, cum orientali 



porticu templi coniungitur ** (Bell, I, V, 4, 2, 
edit. E. Cardwell, Oxonii 1837). 

Murus alter, quem " forinsecus ** Ezechias 
extmxit (2 Par 32, 5) et cuius reliquiae prae- 
sertim in meridie et ad orientem s. Sepulcri ex- 
tant, ^ a porta quidem habebat initium quam 
Genath appellabant — haec autem fuerat muri 
prioris — septentrionalem vero tantummodo 
tractum ambiens, usque ad Antoniam ascende- 
bat " (Bell, L 1. c). 

Demum tertius murus, ille est cuius direetio- 
nem moenia hodierna sequuntur a porta lop— 
pensi usque ad portam Dominae Mariae in 
aquilonarem partem urbis. Huic "• tertio muro 
turris Hippicos principiumdabat,undead Boreae 
tractum pertinens ; deiade ad Psephinam turrim 
veniens, oontra munimentum Helenae, quae 
Adiabenomm regina fuerat, Izatae regis mater, 
et per speluncas regias in longum ductus, a 
turri quidem in angulo posita flectebatur contra 
Fullonis quod dicitur monumentum, cum vetere 
autem ambitu iunctus in Cedron vallem, quae 
sic dicitur, desinebat ** (Bell, I, 1. c). 

4. PoRTAE ET TURRES. — Scriptura sacra prae- 
sertim 2 Es 3, 1-31 ; 12, 31-39, varios circa 
moenia labores commemorans frequenter loqui- 
tur de,portis et turribus, quae ad transitum et 
munimen constmctae erant. Haec sunt nomina 
portamm : 

a) Porta gregis in latere septentrionali templi 
non longe a piscina Bethesda (cf. Jo 5, 2 gr.)^ 

b) Porta piscium (2 Par, 33, 14) ad occi- 
dentem turris Hananeel. 

c) Porta vetus. 

d) Porta Beniamin (Jr 37, 12) vel porta 
Ephraim recentior (2 Es 8, 16; 12, 38). Fuit porta 
Ephraim etiam in primo ambitu murorum ideo 
dicta prior (Zc 14, 10), quadringentis cubitibus a 

e) porta anguli (4 Rg 14, 13), nempe a 
porta quae aperiebatur in angulo quem murus 
antiquus cum moenibus templi formabat (cf 
Jr 31, 38 ; Zc 14, 10). 

f) Porta Gennath seu porta hortomm de 
qua loseph Fl., ubi de altero muro loquitur. 
Nomen autem opportune comparatur ctun iis 
quae evangelia narrant de sepulcro D. N. I. 
Ch. (cf. Jo 19, 41 ; 20, 15). 

g) Porta vallis (2 Par 26, 9) in latere occi- 
dentali. 

h) Porta sterquilini a priore. distans mille 
cubitos (2 Es 3, 13). Eam losephus (Bell, I. 
V, 4, 2) portam Esseniomm vocat et dicit in 
ea esse urbis parte ubi est Bethso seu domus 
stercoris. leremia loquitur etiam de porta fictili 
quae ducebat ad vallem filii Ennom (19, 2). 

i) Porta fontis in extremo meridie versus 
solis ortum. 

j) Porta inter duos muros quae ducebat ad 
hortum regis et ad viam deserti (4 Rg 25, 4 ; 
Jr 39, 4 ; 52, 7). 

l) Porta aquamm, qua probabilius descensus 
erat ad Gihon ad auriendam aquam. 



23 — 



m) Porta equorum sita in angulo austro- 
orientali areae templi (Jr 31, 40), per quam erat 
accessum ad domum regis (2 Par 23, 15). 
n) Porta orientalis et 

o) porta iudicialis accessum dautes ex muro 
exteriori ad aream templi. 

A losepho commemoratur praeterea "■ quae 
contra monumentum Helenae porta est ** {BelL 
I. V, 2, 2) pertinens, ut videtur, ad tertium 
miirum. 

Turres autem quae recoluntur sunt: 

a) Turris centum cubitorum (2 Es 3, 1) vel 
Emath (ib. 12, 38) et 

b) turris Hananeel (Jr 31, 38 ; Zc 14, 10). 
Utraque erat in septentrionali plagd areae 
templi ad angulum occidentalem* 

c) Turris fumorum prope portam vallis (2 
Es 3, 11). 

6) ** Turris quae eminet de domo regis ex- 
celsa ** (2 Es 3, 25-27) et quae erat in muro 
OpheL 

7) Turris in Siloe quae cadens occidit de- 
cem et octo homines (Lc 13, 4). Praeterea le- 
gitur Ozias rex ^ turres... super portam anguli 
et super portam yallis et reliquas in eodem 
muri latere ** aedificasse (2 Par 26, 9, 15) ; 
Ezechias ^ turres desuper omnem murum 
qui fuerat dissipatus ** (2 Par 32, 5) extru- 
xisse : pariter luda Machabaeus aedificavisse **ci- 
vitatem David muro magno et firmo et turri- 
bus firmis " (1 Mc 1, 35) et ** montem Sion 
et per circuitum muros altos et turres firmas ** 
(1 Mc 4, 60) etc; 

Item losephus {BelL L V, 4, 3 et passim) 
narrat in tertio muro exstitisse nonaginta turres, 
inter quas turrem mulierum haud longe a porta 
septentrionali, turrem Stratonis in arce Antonia; 
Psephinum in angulo inter septentrionem et 
occasum . et tres turres in aula regia Hippico, 
Mariamne et Phasaeli dicatas. 

5. Aedificia. — Arcem lebusaeorum ideoque 
Sion et civitatem David (2 Rg 5, 7) fuisse in coUe 
orientali conveniunt fere omnes recentiores, et 
hoc bene congruit cum iis quae Scriptura sacra 
refert de Sion (Ps 47^ 1-3; Is 24, 23; 1 Mc4, 
36, 37 etc), de civitate DaviH (3 Rg 8, 1) et 
de domo David (2 Rg 24, 18, 19 ; cf. 2 Es 
12, 31-40), de Gihon (2 Par 32, 30) etc, necnon 
cum iis quae archaeologia et topographia sacra 
nos docent. Idcirco in eodem colle fuisse se- 
pulcra David et regum luda (3 Rg 2, 10; 11, 
27, 43 ; 14, 31 etc.) domum fortium (2 Es 3, 
16) et armamentarium domus saltus (Is 22, 
8) pariter credendum est. Praeterea Salomonem 
regiam suam ibidem aedificasse et domum saltus 
libani cedrinam (3 Rg 7, 1-6) et domum .filiae 
Pharaonis (2 Par 8, 11) omnes concedunt. Ae- 
dificium tamen praecipuum collis orientalis 
eiusque principalissimum decor fuit templum 
Domini. 

Ad illud extruendum David paraverat locum, 
aream videlicet Oman lebusaei (2 Rg. 24, 18- 



25), Salomon autem illum accomodavit. Et pri- 
mo quidem muro validissimo magnis lapidibus 
instmcto, in quo paterent tngressus et aditus 
ad locum sanctum, undequaque circumdedit ; 
deinde depressit partes quae supereminebant 
etecontra adaequavit substructionibus adhibitis, 
partes quae, ob naturam collis praecipitis et 
declivis, defecerant. Sic omnibus complanatis 
et facta area idonea ad opus perficiendum ma- 
nus admovit. Templi archetypus erat tabema' 
culum foederis, quod atrio instmctum et sancto 
et sanctissimo constans (Ex 26, 1 sqq.) aperie- 
batur versus solis ortum. Pariter templum ad 
orientem spectans habuit aedem sacram longam 
60 cubita, latam 20 et altam 30, desuper con- 
tectam non sagis de pilis capramm aut pellibus 
arietum et ianthinis, sed tabulis cedrinis, quibus 
obtegebantur etiam parietes. In duas partes 
erat divisum. Pars anterior, quae sanctum dice- 
batur et quae erat longa 40 cubita, servabat 
candelabrum septemplicem, altare thymiamatum 
et mensa panum propositionum. Pars posterior, 
20 cubita longa, lata et alta, sanctissimum di- 
cebatiu: et servabat arcam foederis desuper 
propitiatorio contectam. Sanctum sanctomm 
separabatur a sancto pariete cedrino, in quo 
erat ostium velo (cf. Mt 27, 51 ; Heb 9, 3) 
clausum ex hyacintho et purpura, cocco et 
bysso opere mirabili contexto et figuris che- 
rubim ornato. Sancto autem introitus patebat 
per fores valvatas abiegnas laminis aureis ob- 
ductas. Cetemm aureis laminis omnis paries 
in sacra aede obtegebatur. Ante sanctuarium 
erat etiam porticus, qui per totam frontem ae- 
difici patebat, latus proinde 20 cubita, pro* 
fundus 10 cubita et altus 120 cubita. Summitas 
eius pinnaculum templi dicebatur. Ante porti- 
cum autem, hinc inde, duae erigebantur colum- 
nae aeneae cum capitellis pariter aeneis, lakin 
et Booz appellatae, ex ceteris vero lateribus 
scilicet meridionali, occidentaU et aquilonari 
sacrae aedis apposita erant cubicula triplici or- 
dine disposita ad vasa templi adservanda. 

Pro uno atrio, quod in tabernaculo habebatur, 
in templo Salomonis duo atria erant adiacentia 
unum altero inferius. Atrium vel vestibolum 
interius (Jr 36, 10) dicebatur etiam atrium 
sacerdotum (2 Par 4, 9), et in eo erat altare 
holocaustomm cum mare aenaeo et mensis et 
cetera quae ad sacrificia erant necessaria. Atrium 
exterius, etiam atrium magnum dictum, atrium 
interius et templum ambiebat et in eo aditus 
erant ad cubicula quae ad custodiam templi, ad 
coetus convocandos, ad annonam, pecunias, the- 
sauros servandos adhibebantur, et ideo gazo- 
phylacia appellata sunt (4 Rg 12, 9 etc). 

In templo Herodis describendo, losephus 
{BelL L V, 5, 2) loquitur etiam de duplici por- 
ticu, quam ^' columnae sustinebant quinis et 
vicenis cubitis altae, de singulis saxis marmore 
candido, et laquearia cedrina protegebant ''. 
Hamm porticuum orientalis existimatur porticus 
Salomonis, de qua libri N. T. quandoque lo- 



— 24^ 



qniuitiir (Jo 10, 13 ; Ac 3, 11 ; 5, 12) ; poiti- 
cos vero meridioiiaUs, uH erant colmiiiuBiim 
series qnattoor, porticiis regia tcI Herodis nmi- 
cnpabatnr. Hae porticns atrinm omabant gen- 
tilinm, qnod HotNlee ceteris atriis addiderat, 
et omnibns patebat etiam, nt ex Evangelio 
patet, mercatoribns et nnmnlariis (Jo 2, 14 etc.). 

Praeter templnm in lemsalem praesertim 
N. T. alia plnra aedificia commemoranda snnt 
et primo : 

Arx Sjrromm qnae altissimam coUis tempU 
partem occnpabat et qnae ab Asmoneis occn- 
pata ac mnnita postea vero ab Herode magni- 
ficentissime exstmcta in honorem M. Antonii 
Antonia appellata est. Hanc fuisse praetorium 
Pilati (Mt 27, 27 ctc), qno D. N. I. C. ad- 
dnctus fnit et unde initinm habnit via illa do- 
lorosa, quae ad Calvariam ducit, probabilis est 
sententia. 

Arx Herodiomm, quam Herodes magnus de- 
coravit et mnnivit tribus turribus nomine vo- 
ratis nxoris Mariamne et amiroram Hippioi et 



f 



Phasaelik Tnrris antem Phasaelis commnniter 
Tnrris David etiam appeUatnr. 

Aedes AsmoneOTnm, qnae imminebat xysto 
contra snperiorem partem nrbis {Bell. f, II, 
16, 3), et qnae fortasse domns Init Herodis 
Antipae, ad qnam remissns est Dominns lesu^i 
(cL Lc 23, 7). 

In foro snperiore antem venentnrCaenaculuni 
nbi institnta est Encharistia et Apostoli Spi- 
ritum Sanctnm snscepemnt, et hand longe osten- 
duntnr domns snmmomm sacerdotnm Caiphas 
et Annae. 

In eodem colle occidentali sed septentrionem 
versns est Golgotha et hand procnl sepulcram 
Domini Nostri. 

Extra vero muros, ad orientem, Gethsemani et 
sepnlcram B. M. V., ad meridiem in w. er- 
Rebabi Haceldama ; ad septentrionem snb mon- 
te Bezetha hipidicinae {magharet el-Qutun) 
et paulo longins sepulcra regum, vel potius 
monnmentum Helenae reginae Adiabenoram. 
09tendnntur. 



Caput VIII. 

IMPERII ROMANI PARS AUSTRO-ORIENTALIS 



1. STATUS IMPERII ROMAM TEMPORE AUGUSTI. — 2. PROVINCIAE IMPERII IN ASIA, IN AFRICA ET I\ 
KCROPA ORIENTALI. — }. ITINERA S. PAUU APOSTOLI. 



1. Debellato M. Antonio praelio Actiaco, tra- 
clito summo pontificatu socio triumvirali M. Ae- 
milio Lepido, semel atque iteram ob terrae ma- 
rique pacem partam clauso lani Quirini templo, 
rebus ubique prospere gestis, Octavianus Au- 
gustus summa imperii potitus est totusque fiiit 
in re publica ordinanda, non solum Romae ant 
in Italia quam in XII regiones distribuit, sed 
in universo quoque imperio. Tunc temporis 
dominium Romanorum extendebatur ab £u- 
phrate ad Oceanum, a finibus Aethiopiae et ab 
Africa usque ad Danuvium et Rhenum, totumque 
constabat vel provinciis vel regnis tributaiiis 
et sociis, aut confoederatis. 

Itaque Augustus, ut facilius conservaret quod 
acquisitum erat et securius tueretur quod pe- 
riclitabatur, an. 27 a. Ch. distinxit provincias 
in senatorias seu pacificatas et imperiales. Se- 
natui adiudicavit quae id unum indigerent ut 
recte administrarentur ; sibi vero retinuit quae 
utpote in finibus imperii sitae contra finitimas 
gentes barbaras et beUicosas defendendae erant. 
Senatoriales provinciae traditae erant guber- 
nandae proconsulis ideo ct proconsulares dictae 
Aunt; imperiales vero per legatos Augusti pro 
praetore imperator ipse guberaandas suscepit. 

Senatoriae autem factae sunt : 



Africa cum Numidia, Asia, EHlas et Epiram. 
Dalmatia seu Illyricum, Macedonia, Sicilia, 
Creta et Cyrenaica, Bithynia et Pontus, Sar- 
dinia, Baetica. 

£ contra imperialibus provinciis adscripsit : 

Tarraconensis, Lusitania, Gallia tota, nempe 
Narbonensis, Aquitania, Lugdunensis et Belgica. 
Coelesyria, Cilicia et Cyprus, Aegyptus. 

Non mnlto post antem, an. 22 a. Ch., pro 
provinciis Cypro et Narbonensi, qnas tradidit 
Senatui, sibi adiudicavit Dalmatiam itemque 
omnes provincias, quae de novo instituendae 
forent. 

2. Hla itaque pars Imperii Romani, quae ad nos 
maxime pertinet, et' in qua primitus christiana 
religio diffiisa est, complectebatur : 

A. In Asia 
a) Coelesyria seu Syria provincia quae con- 
stituta est anno 63 a. Ch. In ea, plus minusve li- 
bera aut independentia, confoederata et socia 
Romanoram, erant, praeter regnum ludaeae 
quod, mortuo Herode Magno, scissum est in 
tetrarchias Achelai, Antipae et Philippi, regnum 
Commagenes, quod tandem, Tiberio imperatore, 
anno nempe 17 p. Ch., constitutum est in pro- 
vinciam, et principatus Aretusae et £mesae. 



— 25 — 



Chalcidis ad Libanum, Abilae et Damasci, qui 
aliquando fuit caput Arabiae seu Nabataeorum 
regni (cf. 2 Cor 11, 32). 

b) Provincia Asiae (Ac 2, 9), cuius metro- 
polis fuit Ephesus, creata est, non anno 133 a. 
Ch., quando Attalus III rex Pergami sibi nun- 
cupaTit haeredem populum romanum, sed anno 
129 a M. AquUio (Strabo, XIV, p. 646). Rege- 
batur per virum consularem et complectebatur 
Troadem, Misiam usque ad Olympum montem, 
Lydiam, Cariam, et annis 82 e 62 illam etiam 
partem Phrygiae, quam occupant Cibyra, A- 
pamea et Synnada. In provincia Asiae erant 
illae septem Ecclesiae de quibus sermo est in 
Apocalypsi (1, 4), nempe Ephesus, Smyrna, 
Pergamus, Thyatira, Sardes, Philadelphia et 
Laodicea. 

c) Bithynia (Ac 16, 7 ; 1 Pt 1, 1), quae ex- 
tendebatur a Ryndaco flmnine usque ad ostia 
Sangarii et quae facta est provincia post mortem 
Nicomedis III regis, anno nempe 74 a. Ch. — 
Anno autem 65, post debellatum a Pompeo Mi- 
tridatem regem Ponti, aucta est Ponto occiden- 
tali, regione scilicet littoranea ab Eraclea ad 
Halys flumen ; ideoque provincia nomen habuit 
Bithynia et Pontus. 

d) Galatia, quae creata est provincia impe- 
rialis anno 25 a. Ch., anno nempe emortuali 
regis Amyntas, in tres partes dividebatur iuxta 
tres familias Galatarum, quae eam incoluerant, 
Tectosagorum scilicet, Tolictobogorum et Troc- 
morum, quorum urbes capitales fuerunt Ancyra, 
Tavium et Pessinus. Ad Galatiam spectaverunt 
etiam, saltem initio suae constitutionis in pro- 
vinciam, Paphlagonia, Pisidia, Phrygia orien- 
talis, Lycaonia et Isauria. 

e^Cappadocia, cuius caput fuit Mazaca,po8tea 
dicta Caesarea ad monte Angeum, et quae ex- 
tendebatur a finibus Galatiae ad Euphratem, a 
Ponto et Armenia minore ad Amanum montem 
et Commagenem, constituta est in provinciam 
anno 17 p. Ch., mortuo Archelao rege (Tacitus, 
Annal. II, 42). 

f) Cilicia dividebatur per Lamum fluvium 
in Ciliciam Asperam seu Trachaeam et Ciliciam 
Planam seu Campestrem. Campestris, quae et 
orientalis erat et alluebatur Cydno, Pyramo et 
Saro fluminibus, claudebatur Tauro et Amano, 
ultra quos montes per portas Cilicias haud 
ionge a Tyana, et per portas Amanidas ad 
campum Issicum accedebatur hinc ad Ly- 
caoniam inde ad Syriam. Haec Ciliciae pars 
constituta est in romanam provinciam anno 81 a. 
Ch. eique addita est Cyprus insula, quae tamen 
anno 22 Senatui est tradita habuitque guber- 
natorem proconsulem (cf. Ac 13, 7). Cilicia ha- 
buit sex urbes liberas vel autonomas, Tarsum 
ad Cydnum, Mopsuestiam et Anazarbum ad 
Pyramum, Mallum, Corycum non longe a fau- 
cibus Calycadni, Seleuciam caput Tracheotidis 
et Aegeam. Cypri urbes praecipuae fuerunt 
Salamis et Paphos quae domicilium erat pro- 
consulis (Ac 13, 7). 



g) Lycia, quae tamen una cum Pamphylia 
creata est provincia romana nonnisi a Claudio 
Imp., anno 43 p. Ch. (cf. Svetonius, Claudius, 
XXV). Urbes Liciae, quarum memoria est in 
sacris libris, sunt Myra (Ac 27, 5), Patara (Ac 
21, 1-3) et PhaseUs (1 Mc 15, 23). 

Pontus autem, qui, post debellatum anno 65 
a. Ch. per Gn. Pompeum Mitridatem regem, 
diminutus fuerat regione occidentali Bithyniae 
adsignata, regione posita inter Halym et Irim, 
quae data est regi Galatiae, et regione orientali 
quae transiit in potestatem Archelai regis Cap- 
padociae, constitutus est in novum regnum, 
quod ex nomine regis Polemonis Pontus Pole- 
lemoniacus appellatum est et permansit usque 
ad 63 p. Ch., quo anno factum est provincia 
romana. 

Armenia Minor autem tradita est ab Augusto 
regno Cappadociae eiusque sortem secuta est. 

Armenia autem Maior formam regni non 
amisit nisi Traiano imperante, a quo (an. 114 
p. Ch.) constituta est in provinciam romanam. 

B. In Africa. 

a) Aegyptus constituta est post mortem An- 
tonii et Cleopatrae (an. 30 a. Ch.) in provin- 
ciam romanam, eamque Imperator sibi vindi- 
cavit in proprium, et per praefectum Augustalem 
usque ad Diocletiani tempus gubemavit. 

b) Cyrenaica vel Pentapolis Lybiae sic nun- 
cupata ex quinque civitatibus, Cyrene (1 Mc 
15, 23 etc), Barca, Teucheira, Hesperide seu 
Berenice et Apollonia, facta est provincia an. 75 
a. Ch. circiter habuitque nomen, postquam, circa 
annum 67, addita est ei insula Creta, Creta 
et Cyrene. 

c) Africa provincia, instituta a. 146 a. Ch. 
con^plectebatur territorium, ^ oppida et fines 
Carthaginensium ^ (Sallustius, lug, 19), Zeugi- 
tanam scilicet et Byzacium seu regionem lito- 
raneam, quae a Tabraca vel a flumine Tosca 
extenditur usque Thaenas ; anno autem 46 post 
Tapsense proeiium etiam Numidia formam 
provinciae suscepit et appellata est Africa Nova 
(Plinius, V, 4, 3). Mauritania vero nonnisi anno 
42 p. Ch. constituta est in provinciam roma- 
nam, imo in duas provincias, nempe Maurita- 
niam Caesariensem et Mauritaniam Tingitanam. 
Harum caput fuerunt Caesaraea et Tingis, 
Numidiae vero Cirta, Africae autem Utica. 

C. In Europa autem orientali 

praeter Siciliam, quae fuit " prima provin- 
cia ** constituta anno 241 a. Ch., et Sardiniam 
et Corsicam, quae paulo post (a. 238) ereptae 
a Carthaginiensium dominio provincialem gu- 
bernationem susceperunt, inter antiquiores pro- 
vincias Europae recoluntur : 

a) Macedonia, quae creata est provincia anno 
148 a. Ch. et latius patuit quam regnum mace- 
donicum. Extendebatur enim a Nesto flumine 
vel a Rhodope monte usque ad Adriacum mare 
et a Drilo flumine et Scardo monte uscfue ad 
mare Thracicum atque intersecabatur ac quo- 



26 



dammodo dividebatur via Egnatia, quae a fini- 
bu8 Thraciae usque ad Dyrrhachium currebat. 
Urbes M acedoniae, quae libris sacris recoluntur, 
sunt : 

Thessalonica, metropolis totius Macedoniae 
ad sinum Thermicum. 

Neapolis = Kavalla quo S. Paulus appulit 
(Ac 16, 11 ; 20, 6). 

Philippi, ubi ab Augusto constituta est co- 
lonia veteranorum, et a divo Paulo primitus 
in Europa praedicatum est evangelium (Ac 16, 
12-40). 

Amphipolis, ad fauces Strymonis fluminis, 
et in via Egnatia (Ac 17, 1). ApoUonia (Ac 
17, 1 sqq.) ad lacum Bolbe ab Amphipoli "• u- 
nius diei itinere ** (Livius, XLV, 28) distans, 
vel iuxta Antonini Itinerarium (ed. cit., p. 520) 
XXX m. p. 

Beroea (Ac 17, 10-15) = Verria, apposita 
ad montem Bermium et LI m. p. a Thessalo- 
nica distans. 

b) Achaia, qua comprehendebatur reliqua 
pars Graeciae, regio nempe, quae extenditur in 
meridianam plagam Macedoniae et Epiri, com- 
plectebatur scilicet Peloponnesum Thessaliam, 
Acharnaniam et Aetoliam, constituta est in 
provinciam autonomam anno 27 a. Ch., nam an- 
tea proconsuli Macedoniae erat subiecta, eique 
aggregata est pars Epiri (Strabo, p. 380) saltem 
usque Nicopolim (cf. Tacitus, Annalis, II, 53), 
necnon insulae quae Graeciae adiacent. Proconsul 
qui provinciam regebat Corinthi morabatur (cf. 
Ac 18, 12). Urbes Achaiae, de quibus memoria 
est in libris sacris, sunt 

Athenae metropolis celeberrima Atticae in 
cuius Areopago Paulus sermonem habuit (Ac 
17, 19 seqq.). 

Corintl)U8 bimaris, ut Ovidius (Metamorph. 
5, 407) appellat, florentem habuit ecclesiam 
(Ac 18, 1-18) ibique longo tempore commo- 
ratus est Apostolus. 

Cenchrae portus Corinthi ad sinum Saroni- 
cum habuit suam ecclesiam a S. Paulo funda- 
tam (Rm 16, 1). 

Sicyon recensetur (1 Mc 15, 23) inter urbes 
quibus Romani scripserunt ne ludaeis mala 
inferrent. 

Sparta, caput reipublicaein Peloponneso, ami- 
citiam habuit cum ludaeis tempore Machabaeo- 
rum (cfr. 1 Mc 12, 6 seqq. ; 15, 17-23 etc). 

c) Illyrium vel lUyricum (Rm 15, 19) am- 
plectebatur regiones omnes quae erant in sep- 
tentrionalem plagam Macedoniae, usque Danu- 
vium. Primitus (an. 167 a. Ch.) aggregatum 
Macedoniae, anno 27 a. Ch. in provinciam 
autonomam constitutum est una cum Dalmatia 
(2 Tm 4, 10). Adiudicata est postea (an. 9 a. 
Ch.) IUyrico etiam Pannonia cum Norico quae 
regiones tamen non multo post in provincias 



autonomas pariter constitutae sunt. IUyrici vel 
potius Dalmatiae urbs capitalis fuit Salona. 

d) Provinciae autem Thracia et Moesia for- 
mam autonomam susceperunt anni^ insequen- 
tibus, Thracia regnante Claudio anno 46 et 
Moesia anno 89 sub Domitiano, quando divisa 
est in duas provincias, superiorem et inferiorem. 

3. Itinera s. Pauli apostoli. — Primum 
iter (Ac 13, 4 ; 14, 26) circa annum 45 inceptum 
est Antiochiae, unde venit Seleuciam indeque 
navigavit Cyprum praedicavitque Salaminae et 
perambulavit universam regionem usque Pa- 
phum. A Papho navigavit Pergen Pamphyliat^ 
et inde venit Antiochiam Pisidiae. Tunc pro- 
fectus est Iconium, Listram et Derben ; rele- 
gensque iter venit Iconium, Antiochiam, Pergen 
et Attaliam indeque remeavit Antiochiam Syriae. 

Secundum iter (Ac 15, 41; 18, 22) incep' 
tum post Pauli reditum de concilio Aposto- 
lorum (Ac 14, 27 sqq. ; Gal 2, 1, 2), nempe 
circa annum 51. 

Antiochia profectus peragravit Syriam et Ci- 
liciam, unde per portas Ciliciae Derben venit, 
transgressus est Lystram, Iconium, intravit in 
Phrygiam, in Galaticam regionem, in Mysiam 
et in Troadem, unde, habita visione, per Sa- 
mothraciam insulam navigavit in Macedoniam 
appellens Neapolim.et transgressus Philippos, 
Amphipolim, Apolloniam, Thessalonicam, Be- 
roeam per mare adsecutus est Athenas. Deinde. 
anno IX Claudii elapso (cf. Ac 18, 2), venit 
Corinthum, unde post longam moram, per 
Ephesum, Caesaream Palaestinae et lerusalem 
reversus est Antiochiam. 

Tertium iter (Ac 18, 23 - 21, 8) aggressus 
est circa annum 54. Relicta Antiochia, ex or- 
dine perambulavit Galatiam et Phrygiam, unde 
pervenit Ephesum ibique per biennium et tres 
menses moratus est. Tunc navigavit in Mace- 
doniam, venit in Graeciam et fortasse progressu.s 
est usque in Illyricum (cf. Rm 15, 19). Post 
tres menses reversus est Philippos et per Troa- 
dem, Assum, Mitylenem, Chium, Samum, Mi- 
letum, Coum, Rhodum et Pataram recto itinere 
et navigans ad occidentem Cypri pervenit Ty- 
rum, Ptolemaidem et Caesaream, unde lerusalem 
pervenit circa Pentecosten anni 58. 

Quartum iter (Ac 23, 31 ; 28, 16), iter nempe 
captivitatis, duobus temporis momentis per- 
fectum est. Anno 58 quando nempe deductus 
est de lerusalem in Caesaream per Antipatri- 
dem ; deinde anno 62, quo anno venit de Cae- 
sarea Romam navigans per Sidonem, Myram. 
Gnidum, Salmonem promontorium, Boniportus. 
Thalassam, Phoenicen, Caudam insulam, Adriam 
(m. Adriaticum) Melitam, Syracusas, Rhegium 
et Puteolim, unde per Forum Appii et Tres 
Tavemas IJrbem adsecutus est. 



T A B U L A 



Caput I. — Asia occidentalis . . . . . . . Pag. 3 

1. Proemiun]. — 2. — Asiae anterioru orographia et hydrographia. — 3. Armenia. — 4. Meso- 
potamia. — 3. Assjria. — 6. Babylonia et Chaldaea. — 7. Media et Persis. 

Caput II. — Aegyptus, Sinai et Chanaan ...... „6 

1. Limitea et conditio physica. — 2. Diviftiones. — 3. Terra Gessen. — 3. Sinai paenintuia. 

— 4. Aethiopia. — 5. Exodus Hebraeorum. 

Caput III. — Syria „10 

1. Nomen et eiua physica conalitutio. — 2. Orographia. — 3. Hydrographia. — 4. Praecipuae 
divisione^. — 5. Hab^tatoree. 

Caput rV. — Palaestina physica .,12 

I. Limites Palaettinae. — 2. Regionea variae. — 3. Hydrographia : lacus, flumina, fonteit. 

— 4. Orographia. — 5. Clima. — 6. Flora et fauna palaestincnsis. 

Caput V. — Palaestina tempore Patriarcharum et Regum . „16 

1. De priscis habitatoribu«. — 2. Divisio Palaestinae inter 12 tribus Israel. — 3. De ceterict 
Palaestinae divisionibus. 

* _ 

Caput VI. — Palaestina novi Testamenti ...... „19 

1. Praenotanda quaedam. — 2. Tetrarchiae Archelai et ludaeae procuratonini romanoruni 
territoria. — 3. Tetrarchia Herodis Antipae. — 4. Tetrarchia Philippi. — 5. Decapolis 
et civitat08 autonomae. 

Caput VII. — lerusalem ......... .,21 

1. Situs. — 2. Aquae. — 3. Muri. — 4. Portae et turres. — 5. Aedificia, inter quae prae- 
cipuum locum obtinet templum. 

♦ Caput VIII. — Imperii Romani pars austro-orientalis ... „ 24 

1. Status Imperii romani t^mpore Augasti. — 2. Provinciae Imperii in Asia, iu Africa et in 
Europa orientali. — 3. Itinera 8. Pauli ApostoH. 



*■**"'•••■' • ••• 

d ^ tfwj«i> • w^ • • • a 



A.ORAMATICA - Atlas Geographiae Bibiicae : Editio Minor 




OTNIVE reliquiae 

Moduhis It 100 000 

? Kilomerra 



Langitudo 32 OrientaOis 3^ GFeenwich 36 



Bergomi-Edidit «Istituto Italiano d'Arti Graliche 



Tab. I. 




BABYI.O]S^ reKquiae 

Modiilus 1-100 000 

i 34 I ? " ? KilomBfra 



• ^ ' * ^ - ^ ^ ^ z ^^ ^ t J' 



U 



50 




Omnia iura Tindicabuntur 



J 















• • 






yl 



# * 



to fc f •> 



* • • 

« « J 

• * » 



M ■» 



• j 



j 
j 
• j j 



j j« • * 
j . •» • j 



• j 

j 
j <• 



* • 

•• * 

j •'.• 



j • 



A.6RAMATICA - Atlas Geographiae Biblicae : Editio Minor 




Bergbmi-Edidit «Istituto Italiano d'Arti Graflche 



lAXi 



Tab.ir. 



» 



3^ 



35 



37 











Ib^ 




U A. N 


^ \3 


M^ 


Anpe^ 












J 


v*^ 


b£u 


G :n \j 


M 






s% 


& 






'O R 



V 



r^ 



'^V 



ttt 



m. 



^32 



MCmwus 



Mmtraaito 



■jn^ 



Amtialmti 



f/vWF^ 



^ 



^ 



m 



v^ 



taJL 



'05, 



"W 



e^-ilruiA.; 



li^^T^, 



JVa%ote7 



X^ 



\- 



mi 



M 



i <v' .' 



*■ - * 



■■inV'**^ 



y 



y 



* 3je.r 






v^ir*^ 



31 



> 



»£«. 



•> 



-„.'-^ 



jfi .»«■•■„,„.,., ..*" 









H 



^^i 












"C II \\ 



j 9.91 e t i«f.;^ - tl 



o 



f 



-'^^ 



^ 



^ 



/L 



:Hor 



'^^ 



^ 



?■ 

^ 



//;; 



X ( 



:^^ 



^^l' 



■*-'/^ 



/>' 



''ini , 



Y 



^ 



*"-^ 



\ \ 



c 



1^4 



■k tX 



^1= 



d 



S".'-# 



% 



0) 



*if 



« 






^ 



co 






w^^ 



}QiFUni'ul 



=^ 



AETHIOPIA 

Uad. 1:12 000000 



• M 



Kilomwtrt 



22 



3% 



"1 






ilCatarcbdta 



2D 



[(jBta-itLdUk 



(Gebel , 
BspIu I 



24 



22 



2C 



b1 



ir 






•«2^ 



^ j > .j 



^i^".'"''- 



CaAaradtOL 



V CoftOJiUAXL' 



1£ 



^ -j ^ ^ 



iiila» 



^*:_ 



^ 



*osUiium 'pr. 



Yi Co«aracta.| 
"^ xaoraiAdLj 



4^ 



& 



^CioP* 



t 

I 



« • • 






p « • 



.• • 



>* 



|l * •• IV • • 



J 



' • • 






• • • ^^ • - - ^ j^ • 

• rf ••<<.4V <<<« • Ow - 

•• - ^* -. -ii-"'-'''-- 

• -•- * • •" • * --- -t,- • --- 



A.GRAMATICA - Atlas Geographiae Biblicae : Editio Minor 




Bergtomi-Edidit ,,Istituto Italiano d'Arti Grafiche " 



Tab.ll 




Oitmia iura vindirabuntui 



V 



w 



• C 



t. •- 












ti» w C 









:: 



• 



:• 



• • • I 

• • 

w 



• • 
>• • • 



• •_ • • tf a 

; ••* ••-••-•• 



Hprfonii-F.diilll ,1 



Tab.IV. 




Oninia iiira ^-indirabuiiiiii 















.• • 



-•• 






• • 









t « 



• ••.••• • ^"j • • "• 

•••••:•• • • !- 

• ••••••• •-* 

• • • "• • • • •* • 

• • ••••<* •!«•* <» ^ 

• • • •• **■».»*** 

• ••• • • •* . :••* •••- ' 



u • 



A.OftAMATICA ' AilaMSaognphiae Biblicse ; Edi 




Bei^oiui-Edidit „TBliUiUiItaliaiio d'Aiti Graffche" 



! 



**fc ••*•••»• 

• •* » • • •• » *♦ 

• 

• •".••••^♦••••^ • • * \ 
• ••••••••• »• ».•• * 

• -•••*♦•••;.••*• *••••/ 

• «• •• «*«* kf»*»» « •* 



• • 

• • 
• • 






• >i • w 






• • J >< • 



A.GRAMATICA - Atlaa Geogrephiae Biblicae : Editto Minor 




H^ o 

p 



• • 



•* fcfcw»'^'- 



V- k. 



C ^- V ^ 



Bergbmi-Edidit ,IsUtuta Italiano d'Aiti Graftche 



a: 



Jt 



• • • 

• •. 



• • « • ■ 



• • 



• • • « 

• • • • •• 

••• • •••• 



• • 



• * *. 



•• I. « 
•:: 



4 

t 

« 

» • 4 






*•» 



• 


• 
















• 


• 


• . 


• 


^ 


« 


1« 






• 


• 


• 

• ^ 


• 


« 


<« 


a 






• 


• 
• 


: -: 


• 


.• <« 

4 


•4 






• 


• 




• 


<« • 


-• 


a 


^ 


• • 


• 




• 


<* 
*• 


rf 




^ 


• 


• • 


• 




• 


j 




• 


• 


• • 


• <* 


« 


• 




^ 








:- 



•4 <« 



A.ORAMATICA - Alla* GHqnphiM Bibliu 



{lei^^mi-Edidit .IsUtulA Ilalia 



Tab.VIL 




V • • 



• • 

• • 



« « 

♦ •^ 












• • -• ••• 



• • 

• • 



• » 



••'. 



• • • • * 



• • • • • • • 

• ••"•••• 

• « • .• • • • 

• • • • • • « 



« • 



• • 

•• 



w:".' "i '<) i 



• • ••«w^ * ^ 
••• * ^ *"• 
,«,•• •--" - 

• • •«•MWrf ''*■*" 



• • <• 

------ •• 

-"- - -- - ••- 

- • - •• — <« « 



A.GRAMATtCA - AtlM GMgmphiae Biblicae : EdHio Minor 




IMPERH ROMAJ^fl 

pars 

ALLstro OTientalis 

Hodiihis 1 ' 12000000 

O iOO «W «M M» »PPl/^ 




Paiili i^ostolL itiitepa 



H 



IV 



is 



30 



XiaiigituAo ttrimntwDiM 



Ber^omi-Edidit «IsUtulo Italiano d'Arti Graflche " 



Tab.vm. 




]j^ 25 Oreenwcicli. 



Omnia iura vindicabuntur 



/^ 



• • • •. 



.• 



* • • 



• • 



••••.•• • 
• • • •/ • • • 

• • •«*••• 



• ••^•m* •.•.•**• » • **- 

-•• ♦ •-•• ••♦• \»h • ••♦ • / 

••••••••••••• !•/• ••• 4 • s •*♦ ^* * /